Texnologiyalari kafedrasi «hayot faoliyati xavfsizligi»

Insonni elektr tokidan shikastlanishining asosiy omillari 
Elektr shok
elektr tok ta’siriga ko‘rsatgan tanani og‘ir nerv reflektori
reaksiyasi. Shu holatida qon aylanishi, nafas olishi, asab tizimi va boshqa 
tizimlarni buzilishiga olib keladi. Shu daqiqadan so‘ng tanani to‘lqinlanishi fazasi
boshlanadi: arteriya bosimi ko‘payadi, o‘g‘rig‘iga reaksiya hosil bo‘ladi, va
hakazo. Shundan keyin esa tormoz fazasi boshlanadi: nerv tizimi bo‘shashadi,
arterial bosimi kamayadi, nafas olishi susayadi va depressiya holati boshlanadi.
Shok holati bir necha minutdan bir sutkagacha davom etishi mumkin. Shundan
keyin odam asta-sekin sog‘ayib ketadi, yoki biologok o‘limi holatiga o‘tib ketadi. 
Insonni elektr tokidan shikastlanishining asosiy omillari: 
- tokning turi, 
- inson tanasidan o‘tayotgan tokni davom etish muddati, 
- tokni o‘tgan yo‘li, 
- tokni chastotasiga, 
- insonni shaxsiy hususiyatlarga bog‘liq.
a) Inson tanasidan o‘tayotgan tokning turi.
Tokni kuchi insonga turli ta’sir ko‘rsatadi.
Ko‘rsatgan ta’siriga qarab quyidagi tok qiymatlariga ajratiladi: 
-
Tokni sezish chegarasi
. O‘zgaruvchan tokni 50 gs va miqdori 0.1-1.5 mA, 
o‘zgarmas tokni miqdori 5-7 mA. Shu holatda inson qo‘l panjalari titraydi va 
issiqlikni sezadi; 
-
Qo‘yib yuboradigan tok
. O‘zgaruvchan tokni miqdori 8-10 mA, 
o‘zgarmas tok uchun 20-25 mA. Shu holatda inson og‘riq sezadi badani qiziydi. 
- Ushlab qoladigan tok.
O‘zgaruvchan tokni miqdori 10-15 mA, 
o‘zgarmas tok uchun 50-80 mA. Shu holatida qo‘l mushaklari keskin qisqariladi, 
shok holati kuzatiladi, nafas olish qiyinlashadi va inson o‘zini tanasini boshqarib 
ololmaydi. 
-
Fibrilyasion tok
. O‘zgaruvchan tok miqdori 100 mA, o‘zgarmas tok
uchun 300mA. Shu holatda insonni yurak mushaklari tartibsiz qisqariladi, ishlash 
tartibi buziladi, natijada qon aylanish tizimi ishdan chiqadi. Tok yurakdan

---

100 
o‘tayotgan vaqtda yurakning fibrilyasiyasi kuzatiladi, unung davomiyligi 0,2 sek 
teng. 
b