Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti stansiya va podstansiyalarning elektr qismi

5 - LABORATORIYA ISHI 

TRANSFORMATORLARNING O‘TAYUKLANISH QOBILIYATI.
 
 Ishdan 
maqsad
: 
Ikki 
pog„onali 
yuklamalar 
grafigini qurish.
 
O„tayuklanishning davomiyligi va kattaligining izolyatsiyaga ta‟siri.
Qisqacha nazariy ma’lumot
. Transformatorlarning yuklanish qobiliyati 
deganda ularning ruxsat etilgan yuklanishlari bilan o„tayuklanishlari birgalikda 
tushuniladi. 
Ruxsat etlilgan yuklanish - vaqt bo„yicha chegaralanmagan uzoq muddatli 
yuklanish bo„lib, bunda chulg„am izolyatsiyasining qizishidan eskirishi nominal 
ish rejimidagi eskirishidan katta bo„lmaydi. 
Transformatorning o„tayuklanishi - izolyatsiyaning tez eskirishiga olib 
keladigan yuklanish. Agar yuklanish ayni transformatorning nominal quvvatidan 
katta bo„lsa yoki atrof-muhit harorati qabul qilingan hisobiy haroratdan +20
o
S dan 
ortiq bo„lsa, shunday rejim hosil bo„ladi. O„tayuklanish avariyada va tizimli 
bo„lishi mumkin. 
Avariya o„tayuklanishiga avariya hollarida, masalan, parallel ishlayotgan 
transformator ishdan chiqqan hollarda yo„l qo„yiladi. Ruxsat etilgan yuklanish 
chulg„am (+140
o
C) va moyning (+115
o
C) ruxsat etilgan chegara haroratlari bilan 
aniqlanadi. Standartlarga asosan nominal tokdan katta bo„lgan qisqa muddatli 
avariya o„tayuklanishiga (oldingi yuklanishning davomiyligi va kattaligi, 
sovituvchi muhit harorati va o„rnatish joyidan qat‟iy nazar) quyida ko„rsatilgan 
chegaralarda yo„l qo„yiladi: 
Moyli transformatorlar: 
Tok bo„yicha o„tayuklanishi, % 
30 
45 
60 
75 
100 
O„tayuklanish davomiyligi, min 
120 
80 
45 
20 
10 

---

 
Quruq transformatorlar: 
Tok bo„yicha o„tayuklanishi, % 
20 
30 
40 
50 
60 
O„tayuklanish davomiyligi, min 
60 
45 
32 
18 
5 
 
Uzoq muddatli avariya o‘tayuklanishi
M, D, DC va C sovitish tizimli 
transformatorlar uchun 5 sutkadan ko„p bo„lmagan vaqt davomida 40% ga yo„l 
qo„yiladi. 
Transformatorlarning tizimli o„tayuklanishlanishi ularning sutka davomida 
notekis yuklanishidan kelib chiqadi. Sutkali yuklanish grafigi (1-rasm) keltirilgan 
bo„lib, undan ko„rinishicha transformator tungi, ertalabki va kunduzgi soatlarda 
yetarli yuklanishlanmagan, kechkurung„i maksimum vaqtida (18 dan to 22 
soatgacha) o„tayuklanishlangan bo„ladi. 
Ekvivalent grafikning boshlang„ich yuklama koefffitsienti K
1 
quyidagicha 
aniqlanadi: 
m
m
m
nom
t
t
t
t
S
t
S
t
S
S
K















...
...
1
2
1
2
2
2
2
1
2
1
1
bu yerda S
1
, S
2
, …S
m
– Δt
1
, Δt
2
. . ., Δt
m
intervallardagi yuklamalarning 
qiymati. 
p
h
h
h
h







...
2
1
intervallardagi maksimal yuklama koeffitsienti 
quyidagicha aniqlanadi: 
 
Agarda 
max
'
2
9
,
0
К
К

bo„lsa 
2
'
2
9
,
0
К
К

, agarda 
max
'
2
9
,
0
К
К

bo„lsa