Turabbayev X. A., Xusanov A. D. Ballistik ekspertiza: Darslik
Yüklə 39,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
smgacha
masofalarda kuzatilishi mumkin. Porox gazlari oqimining to‘siqqa nisbatan kimyoviy ta’siri biologik xususiyatli obyektlarga nisbatan kuzatilishi mumkin. Porox gazlari tarkibiga kiruvchi birikmalarning biologik materiallar bilan o‘zaro ta’sirlashishi uglerod oksidlarining qon gemoglabini bilan birikmalari hosil bo‘lishiga olib keladi. Kiyim predmetlariga ko‘rsatiladigan kimyoviy ta’sirlar porox gazlarining ta’sir sohasida materialning rangsizlanishi ko‘rinishida namoyon bo‘ladi. 359 O‘q otilishidan hosil bo‘lgan jarohat sohasida qurumning mavjudligi muhim tashxisiy (diagnostik) belgi hisoblanadi hamda o‘q otilish jarohatining xususiyatlari, o‘q otilishining yo‘nalishi va masofasiga oid masalalarni hal etishda foydalaniladi. Qurum izlarining vujudga kelishi xususiyatlari, ushbu qurum elementlarining porox gazlari oqimining ta’siri sohasida mexanik ravishda o‘tirib qolishi hisobiga yuz beradi. O‘q otilishi sohasida qurumning sifati va miqdoriy tarkibi, shuningdek qurum zarrachalarining joylashish topografiyasi (qurum surati) bir qator omillar bilan aniqlanadi. Jumladan: — porox gazlari oqimining xususiyatlari (qurumning tarkibi, qurum elementlarining to‘siq bilan ta’sirlashishdagi kinetik energiyasi). Qurumning ko‘p elementli tarkibi qurolning va o‘q otilishda ishlatilgan patronlar xususiyatlarining majmuasi hisobiga shakllanadi. Tutunsiz porox qurumining rangi, tarkibida metall zarrachalarining mavjudligi hisobiga to‘q kul rangda bo‘ladi. Qurumlanish sohasida kapsyul yondiruvchi tarkibining parchalanish mahsulotlari o‘ziga xos jigar rangli alohida sohalarni paydo bo‘lishiga sabab bo‘ladi. Qurumning asosiy elementlari (metall oksidlari va uglerodli birikmalar) turlicha zichlik va og‘irlikka, binobarin turlicha kinetik energiyaga ega bo‘ladi. Shu sababli, qurumning asosiy elementlari to‘siq bilan to‘qnashganda, ular to‘siqqa turlicha chuqurlikka (metall chuqurroq, uglerod esa sirtqi qatlamga) botadi; — o‘q tekkan to‘siqning xususiyatlari (tarkibi, mustahkamligi). o‘q otilish qurumining to‘siqda o‘tirib qolish imkoniyati, uning taralish va joylashish xususiyatlari ushbu to‘siqning xossalariga ham bog‘liq bo‘ladi. Zich, qattiq va silliq sirtlar mexanik ta’sirlarga nisbatan ancha chidamli, yumshoq va g‘ovak sirtlar esa chidamsiz hamda ta’sirlashish vaqti qattiq sirtlarga nisbatan kichikroq bo‘ladi. Buning natijasida matolarda qurum elementlari to‘siq sirtida ham materialning ichki qatlamlarida o‘tirib qoladi va natijada qurumlanish sohasining chegaralari aniq ifodalanadi. Shisha to‘siqlarda esa qurum ushbu to‘siqning sirtida o‘ziga xos tarzda o‘tirib qoladi (yoyilib ketadi); — meteorologik omillar (harorat, havo namligi, shamolning yo‘nalishi va kuchi). O‘q otilishi yuz berayotgan iqlim sharoitlari o‘q otilish jarohatining atrofida o‘q otilishining qo‘shimcha mahsulotlari hosil bo‘lishiga sezilarli ta’sir ko‘rsatadi. Birinchi navbatda, qurumning o‘tirib qolish xususiyatlariga sovuq havo haroratining ta’siri qiziqish uyg‘otadi. Sovuq havo harorati, qurol 360 va patronlarning o‘q otilishining qo‘shimcha izlari hosil bo‘lishiga ta’sir qilishning umumiy qonuniyatlari quyidagilardan iborat. Havo haroratining pasayishi bilan, jarohatlangan obyekt tomonga poroxning ko‘p miqdordagi yonmagan va chala yongan zarrachalari hamda qurumning kam zarrachalari uloqtiriladi. Ularning havodagi harakat tezligi kamayadi. Ushbu holat sovuq havoda poroxning sekinroq yonishi va natijada porox zaradi otilgan snaryad, qurum buluti va porox zarrachalariga kamroq tezlik berishi bilan izohlanadi. Shu bilan birga havoning zichligi ortadi. Zich havoda qurum va porox zarrachalari tezligini tezroq yo‘qotadi va kamroq masofaga uchib boradi. Qurol, patronlar va havo haroratining pasayishi bilan qurumlanish intensivligi va o‘q otilish jarohati atrofida qurumlanish sohasining maydoni kichrayadi. –12°S dan yuqori harorat qurum va porox zarrachalarining o‘tirib qolishiga ta’sir ko‘rsatmaydi. — Shamolning yo‘nalishi va kuchini ham o‘q otilishining qo‘shimcha mahsulotlari, shuningdek qurum o‘tirib qolishini tadqiqotlarida inobatga olish zarur. Tajribalardan ma’lumki, o‘q otilishiga qarshi esayotgan shamol o‘q otilish mahsulotlarini hosil bo‘lishiga sezilarli ta’sir ko‘rsatmaydi. Yon tomondan esayotgan shamolning ta’siri o‘q otilish mahsulotlari markazining o‘q otilish jarohatiga nisbatan, shamolning harakati yo‘nalishi tomoniga siljishi bilan ifodalanadi. Ushbu ta’sir shamolning kuchiga bevosita bog‘liq bo‘ladi. Yuqori namlik va yomg‘ir yog‘ish sharoitlari ham o‘q otilish qurumi xususiyatlariga ta’sir ko‘rsatadi. Ushbu omillarning ta’sir ko‘rsatish qonuniyatlari quyidagilardan iborat: Yomg‘ir yog‘ishi va havo namligining 55–60 % va 80–85% bo‘lishi qurumlanish intensivligining ortishi, qurumlanish sohalarining aniq ifodalanishi va maydonining ortishiga sabab bo‘ladi. Havo namligi yuqori bo‘lganda qurumlanish sohasining hosil bo‘lish masofasi, ushbu qurumlanish sohasi hosil bo‘lishi intensivligining oshishiga sabab bo‘ladi. Intensivlikning bu kabi oshishining qiymati o‘q otilishida ishlatilgan qurolning turi va rusumiga bog‘liq. Masalan, PM to‘pponchasidan o‘q otilishida qurumlanish sohasining intensiv hosil bo‘lish masofasi 8 ⎯ ⎯ 12 sm ni tashkil qiladi. Shunday qilib, havo namligining yuqoriligi o‘q otilishida qurumning o‘tirib qolish sohasining oshishiga sabab bo‘ladi. Ushbu holat, yomg‘ir yog‘ayotganda va havoning namligi yuqori bo‘lganda, porox gazlari 361 oqimini tashkil etgan zarrachalar og‘irligining ortishi va buning natijasida uzoqroq masofaga uchib borishi bilan izohlanadi; O‘qotar qurolning holati va tuzilishidagi xususiyatlar. Birinchi navbatda bu qurol stvolida turli qurilmalarning mavjudligi bilan bog‘liq. Ma’lumki, oddiy (maxsus qurilmalar o‘rnatilmagan) stvoldan o‘q otilishida o‘q otilish qurumi dumaloq shaklda bo‘ladi va unda markaziy va chetki sohalar kuzatiladi. Qurum sohasining markazida qurumlanishning chetki sohalariga qaraganda ko‘proq bo‘ladi, ya’ni qurumlanish intensivligi markazdan chetga qarab kamayib boradi. Yaqin masofadan o‘q otilganda qurumlanish sohasining topografiyasida ko‘p qirrali yulduzcha, halqa shaklidagi uzilishlar va noaniq shakldagi elementlardan iborat bo‘lishi mumkin (72-rasm). 72-rasm. Yüklə 39,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|