Turabbayev X. A., Xusanov A. D. Ballistik ekspertiza: Darslik
-§. Qo‘l O‘qotar qurollarining tuzilishi
Yüklə 39,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
3-§. Qo‘l O‘qotar qurollarining tuzilishi O‘qotar qurollar material qismlarining ekspertizasi tadqiqotlarida o‘qotar qurollarning alohida elementlari va tarkibiy qismlari, ya’ni qismlari, mexanizmlari, bo‘g‘inlari, tugunlari va bloklari bilan ishlashga 51 to‘g‘ri keladi. O‘qotar qurolning har bir turi, ularni dastlabki o‘qlash, otish, otilgan patronlarning gilzasini chiqarib tashlash va qayta o‘qlash uchun muayyan vazifani bajaruvchi qism va mexanizmlardan iborat bo‘ladi. Qurolning qismi — bir butun yaxlit jismdan iborat element bo‘lib, bu elementni buzmasdan turib, uni alohida, yanada soddaroq tarkibiy qismlarga ajratib bo‘lmaydi. Qurol mexanizmi — bir yoki bir necha qismlar harakatini boshqa qismlarning zarur harakatiga aylantirib beruvchi alohida qismlar tizimidan iborat. Qurollarda alohida, mustaqil qismlar va turli mexanizmlarning bir bo‘g‘ini bo‘ lgan qismlar mavjud bo‘ladi. U yoki bu qismlar ham o‘z funksiyalariga bog‘liq ravishda sirt qismlari, uzatuvchi, o‘qlar (vallar), egiluvchan elementlar va biriktiruvchi qismlarga ajraladi. Qurolning bir necha qism va mexanizmlardan iborat tuzilish jihatdan yig‘ilgan birligi qurolning tuguni deb ataladi. Tugunlarning alohida variantlarida bir mexanizmning turlicha zvenolari о ‘rnatilishi mumkin. Alohida tugunlar — qurol hech qanday asbob-uskunalarsiz (buragich, bolg‘a va hokazo), qismlarga to‘liqsiz ajratilganda, uning asosiy tarkibiy qismlarini tashkil etuvchi elementlaridir. Bir nechta bir xil qismlardan iborat tugun blok deb ataladi. Tipik blok — bu miltiqning yaxlit qilib yasalgan qo‘sh stvollari yoki pulemyot patronlari uchun egiluvchan metall transportyordir. Zamonaviy stvolining orqasidan o‘qlanuvchi o‘qotar qurollarning asosiy mexanizm va tarkibiy moslamalari quyidagilardan iborat: — otiladigan o‘qqa kerakli yo‘nalish beruvchi va patronni kerakli holatda ushlab turish uchun mo‘ljallangan stvol; — bir vaqtning o‘zida stvolning orqa qismini zich berkitish hamda patronni stvolning patrondoniga jo‘natish vazifasini bajaruvchi yopish mexanizmlari; — urish yoki otish va qo‘yib yuboruvchi mexanizm yoxud urib- qo‘yib yuboruvchi mexanizmlar; — patronlar (asosan otilmay qolgan) va otilgan gilzalarni quroldan chiqarib tashlash uchun mo‘ljallangan chiqarib tashlash mexanizmlari; — uzatgich mexanizmli magazin; — saqlovchi mexanizmlar; — signal beruvchi mexanizm yoki moslamalar; — mo‘ljallash yoki nishonga olish moslamalari (mo‘ljallagich); — ramka yoki loja. 52 O‘qotar qurollarning barcha turlari uchun qurolning stvoli asosiy mexanizm bo‘lib hisoblanadi. Stvolda qattiq yoqilg‘i (portlovchi modda, masalan, porox) yonish natijasida gazga aylanadi, bu gazning ortib boruvchi bosimi stvolda joylashgan patroning snaryadi (o‘qi)ga kiruvchi harakat beradi. Jangovar zaradni tashkil etuvchi portlovchi moddaning yonish usuliga qarab, qurol yondiruvchi moslama bilan ta’minlanadi va bu moslama stvol bilan birgalikda umumiy ushlagichga — ramka yoki lojaga mahkamlanadi. Stvolning xarakteristikalari, yondirish moslamalari va asos yoki lojaning, shuningdek, boshqa moslama va qurilmalarning tuzilishiga qarab, o‘qotar qurollar va ularning tarkibiy qismlarining turlari guruhlarga ajratiladi. O‘qotar qurollarning turlari uchun barcha qismlarning mavjud bo‘lishi shart emas va shu bilan birga, bir necha xil o‘qotar qurollarda bir nom bilan ataluvchi tarkibiy qismlar mavjud bo‘lishi mumkin. Stvol — o‘qotar qurolning o‘qqa kerakli boshlang‘ich tezlikdagi harakatni beruvchi va bu harakatning yo‘nalishini aniqlaydigan hamda jangovar zaradning yonishi uchun gaz kamerasi vazifasini o‘taydigan asosiy qismidir. Stvol — mustahkam metalldan silindrsimon qilib yasalgan to‘g‘ri, slindrsimon–pog‘onali silliq yoki narezli kanalli quvurdir. Qurol stvoli devorlarida vintsimon shakldagi narezlari bo‘ lgan — narezli, devorlari silliq bo‘ lgan — silliq stvolli hamda devorlari ham narezli ham silliq bo‘ lgan murakkablashtirilgan («paradoks») stvolli turlarga bo‘linadi. Silliq devorli stvolda patrondon va stvol kanali, narezli stvolda esa (revolverlardan tashqari) patron kirish joyi, patrondon, o‘q kirish joyi, narezli kanal hamda stvolni mahkamlovchi qismlardan iborat bo‘ladi. 6–rasm. Yüklə 39,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|