E nuritdinov odam fiziologiyasi

tashqi muhit orqali 
tushadigan turli 
kasalliklarni keltirib chiqaradigan agentlarda saqlaydigan ana shunday to'siq 

---

29 
apparati ten va shilliq qavati hisoblanadi. Bularai tashqi to'siqlar deb atash mumkin. 
Terining shikastlanmagan epidermisi bakteriya va ko'pgina zaharli moddalarni 
o'tkazmaydi, shu sababli teri bakteriyalar uchun mustahkam to'siq hisoblanadi. 
Organizmda ayrim a'zo va to'qimalarni kasallik paydo qiluvchi agentlarning 
ta'siridan saqlaydigan 
ichki to'siqlarning 
murakkab tizimlari ham bor. Jigar ana 
shunday kuchli ichki to'siqlaridan biridir. Ichak va qorin bo'shlig'idagi boshqa 
a'zolardan kelgan qon jigar orqali o'tadi. Bu qonda bo'lgan hamma zaharli 
moddalar jigarda ushlanib qoladi va zararsizlantiriladi. Jigarda sodir bo'ladigan 
ko'pgina jarayonlarning orasida uning to'siqlik, himoya qilish funksiyasi eng muhim 
funksiyalardan biridir. 
Markaziy asab tizimining ichki to'siqlari muayyan ahamiyat va alohida xususiyatga 
ega bo'lib, 
gematoensefalik 
to'siq (ya'ni qon-miya to'sig'i) deb ataladi. Eng muhim 
hayotiy markazlar joylashgan markaziy asab tizimi uchun miyaning hujayralarini 
o'rab turgan suyuq ichki muhitning tarkibi ayniqsa katta aharriiyatga ega. Markaziy 
asab ..tizimida turli xil kasallik jarayonlarining kelib chiqishida gemato-ensefalik 
to'siq funksiyasining buzilishi katta rol o'ynaydi. Bu ayniqsa markaziy asab 
tizimining infeksion va virusli kasalliklariga taalluqlidir. Xulosa qilib aytganda 
immunitet ikki xil - tug'ma va orttirilgan bo'ladi. Tug'ma immunitet onadan 
bolaga o'tadi, lekin u doimiy bo'lmaydi va bolaning birinchi yoshidayoq o'z kuchini 
yo'qotadi. Odamning hayoti davomida orttirilgan, ya'ni uning o'z organizmida 
ishlab chiqarilgan immunitet (antitela va antitoksinlar) o'z navbatida ikki xil bo'ladi: 
tabiiy va sun'iy. Tabiiy immunitet odam biror yuqumli kasallik bilan kasallanib 
tuzalishi natijasida hosil bo'ladi. Shuning uchun ba'zi yuqumli kasalliklar bilan 
odam umr davomida bir marta kasallanadi, ya'ni birinchi marta kasallanish davrida 
uning organizmida bu kasallikni qo'zg'atuvchi mikrob yoki virusga qarshi 
immunitet hosil bo'ladi va bu immunitet uning butun umri davomida saqlanadi. 
Masalan, qizamiq, tepki, chechak, bo'g'ma, ko'kyo'tal kabi yuqumli kasalliklar 
bilan odam faqat bir marta kasallanadi. 
Organizmni 
himoyalanuvchi 
vositalarga 
immun 
tizimining 
oqsillari 
immunoglobulinlar, interleykinlar va interferonlar kiradi. 
Odamning immun tizimi yuqori darajada tashkil topgan murakkab tizim 
hisoblanadi va o'z ahamiyati. bo'yicha asab tizimiga tengdir, Odam immun tizimining 
asosiy a'zolariga ijik, limfotsitlar, taloq va timus (ayrisimon bez) kiradi (15-rasm). 
Shunday qilib,immunitet- bu tug'ma, nasldan naslga be-ruvchi organizmning 
qobiliyati hisoblanib,tashqaridan organi-zmga kiruvchi yoki patologik jarayonlari 
natijasida paydo bo'la-digan organizm uchun begona zarrachalarni zaharsizlantiradi. 
Sun'iy immunitet odamni emlash natijasida uning organizmida hosil qilinadi.