85
shart asosida pul mablagi ajratiladi. SHundan keyin korxonaning ixtiyorida kolgan
foyda, shu korxonaning nizomiga asosan, quyidagi jamgarmalarga taksimlanadi:
-moddiy ragbatlantirish;
-jamoaning ijtimoiy rivojlanishi;
-ishlab chiqarish, fan va tenika taraqqiyoti.
Keyingi ikki jamgarmadan esa besh foiz hisobida
ATK ning zaxirasidagi
jamgarmasi xosil qilinadi. Xo’jalik hisobining bu andozasida ish xaqi va moddiy
ragbatlantirish mablaglari alohida vujudga keltirilmaydi, aksincha «Mehnatga xaq
tulashning yagona jamgarmasi» bunyod etiladi. Xo’jalik hisobining 1 andozasida
iqtisodiy ragbatlantirish jamgarmasining miqdorining o’zgarishi
olingan foydaning
o’zgarishiga bevosita bog’lik bo’ladi. Ammo jamoaga tulanadigan ish xaqiga uning
xo’jalik hisobi faoliyatining natijasi ta’sir etmaydi, chunki ish xaqi va moddiy
ragbatlantirish jamgarmalari alohida bunyod etiladi. Masalan, agar jamoa ko’p yoki
oz foyda kursa ham bu asosiy ish xaqiga ta’sir ko’rsatmaydi,
u har qanday holatda
o’zgarmay
kolaveradi.
SHuni
takidlash
kerakki
korxonaning
ishchi
va
xizmatchilariga tulanadigan maosh me’yordagi ish xaqi jamgarmasidan hamda
korxona ko’rgan foydani me’yor bo’yicha taksimlangan moddiy ragbatlantirish
mablagidan qo’shimcha mukofot ko’rinishida xosil bo’ladi. SHunday qilib ATK ning
jamoasi 1 andozani tanlab ish xaqi darajasining kam o’zgarishiga ega bo’ladi.
Xo’jalik hisobining 2 andozasida ish xaqi va moddiy
ragbatlantirish mablaglari
birgalikda kushilib «Mehnatga xaq tulashning yagona jamgarmasini» xosil qiladi.
Agar birinchi xolda ragbatlantirish jamgarmasining ulchami fakat olinadigan foydaga
bog’lik bo’lgan bo’lsa, ikkinchisida xo’jalik hisobi daromadining miqdori
ragbatlantirish va ish xaqi jamgarmasi ulchamlariga to’g’ridan-to’g’ri ta’sir etadi,
ya’ni daromad qancha yuqori bo’lsa, ular shuncha ko’p bo’ladi. Mehnatga xaq
tulashning yagona jamgarmasini vujudga keltirish qator afzalliklarga ega.
Avvalo u
ishlab chiqarish jamgarmalaridan samarali foydalanish bilan hodimlar oladigan pul
ulchami orasidagi bog’liklikni o’ta aniq ifodalaydi. Agar xo’jalik hisobining 1
andozasi me’yorga muvofik foydani taksimlashga asoslangan bo’lsa, moddiy
ne’matlarni tejash yoki bexuda sarflash fakat iqtisodiy ragbatlantirish mablagining
86
ulchamiga ta’sir etsa, ikkkinchi andoza barcha Mehnatga
xaq tulash jamgarmasiga
o’ta ta’sirchandir. Ikkinchi andoza ne’matlarni jadal tejashga qaratilgan, barcha
jamoaning Mehnat samaradorligini oshirishga moddiy kizikishni kuchaytiradi.
Dostları ilə paylaş: