R. D. Dusmuratov, A. S. Boltayev moliyaviy tahlil
Yüklə 5,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
14.3-jadval
“NAMUNA” mas’uliyati cheklangan jamiyatda mahsulot assortimentining tahlili Mahsulot turlari Mahsulot birligining bahosi, so‘m Ishlab chiqarish hajmi, dona Ishlab chiqarilgan mahsulot qiymat shaklida, ming so‘m Assortiment hisobiga ishlab chiqarilgan mahsulot, ming so‘m Reja Haqiqatda Reja Haqiqatda A 5000 30000 28886 150000 144430 144430 B 5500 31818 34663 175000 190648 175000 S 8000 12500 15887 100000 127098 100000 D 7500 10000 15406 75000 115544 75000 Jami x x x 500000 577720 494430 14.3-jadval ma’lumotlaridan ko‘rinadiki, “NAMUNA” mas’uliyati cheklangan jamiyatda hisobot davrida to‘rt xil assortimentdagi mahsulotlar ishlab 320 chiqarish rejalashtirilgan bo‘lib, ulardan “B”, “S” va “D” assortimentdagi mahsulotlar natura holatida ortig‘i bilan ishlab chiqarilgan. “A” assortimentdagi mahsulot bo‘yicha ishlab chiqarish rejasi esa to‘liq bajarilmagan. Buning natijasida jamiyatda hisobot davrida jami assortiment hisobiga 494430 ming so‘mlik mahsulot ishlab chiqarilgan bo‘lib, o‘rtacha assortiment rejasining bajarilishi 98,9 % (494430 : 500000 x 100) ni tashkil qilgan. Demak, jamiyatda assortiment rejasining bajarilmasligiga asosan “A” turdagi mahsulot ishlab chiqarish rejasining bajarilmasligi sabab bo‘lgan. Shu bois, “NAMUNA” mas’uliyati cheklangan jamiyat rahbariyati assortiment rejasi bajarilishini ta’minlash maqsadida o‘z vaqtida tegishli choralarni ko‘rishi lozim. Korxonada mahsulotlar assortimentini tahlil qilish bilan bir vaqtda ularning tuzilmasi ham tahlil qilib o‘rganiladi va o‘zgarishiga baho beriladi. Ma’lumki, mahsulotlarning ba’zi bir turi bo‘yicha ishlab chiqarish (sotish) hajmining ko‘payishi va boshqasi bo‘yicha qisqarishi ularning tuzulmasida o‘zgarishlarga, ya’ni alohida mahsulotning umumiy mahsulotlarning jami ishlab chiqarish hajmidagi nisbati o‘zgarishiga olib keladi. Mahsulotlar tuzulmasi bo‘yicha ishlab chiqarish rejasining bajarilishi – bu mahsulotlarning haqiqiy ishlab chiqarish hajmidan ularning alohida turlari bo‘yicha rejalashtirilgan hajmiga nisbatini saqlash demakdir. Mahsulotlar assortiment va ishlab chiqarish tuzilmasining o‘zgarishi barcha iqtisodiy ko‘rsatkichlarga katta ta’sir ko‘rsatadi. Jumladan, qiymat bahosidagi ishlab chiqarish hajmi, material sig‘imi, mahsulot tannarxi, foyda va rentabellik darajasiga ta’sir ko‘rsatadi. Agar qimmatroq mahsulotning ulushi oshayotgan bo‘lsa, u holda uning qiymat ko‘rinishidagi ishlab chiqarilish hajmi o‘sadi va aksincha. Yuqori rentabelli mahsulotning ulushi oshganda va tegishli ravishda past rentabelli mahsulotning ulushi kamayganda ham foyda hajmida ham shunday o‘zgarish sodir bo‘ladi. Mahsulot ishlab chiqarish hajmiga tuzulmaviy o‘zgarishlarning ta’sirini “Zanjirli bog‘lanish” usuli bilan hisob-kitob qilish mumkin (14.4-jadval). |