R. D. Dusmuratov, A. S. Boltayev moliyaviy tahlil

15.7-jadval 
“NAMUNA” mas’uliyati cheklangan jamiyatda yalpi mahsulot ishlab 
chiqarish hajmining omilli tahlili uchun zarur ma’lumotlar 
№ 
Ko‘rsatkichlar 
Biznes reja 
Haqiqatda 
O‘zgarishi
(+;-) 
1 
Mahsulot ishlab chiqarish hajmi, ming 
so‘m 
500000 
577720 
+77720 
2 
Xodimlar soni, kishi 
200 
202 
+2 
3 
Shu jumladan ishchilar soni, kishi 
160 
165 
+5 
4 
Ishchilar sonining umumiy xodimlar 
soni tarkibidagi ulushi, % 
80 
81,7 
+1,7 
5 
Bir ishchining yil davomida ishlagan 
kishi-kunlari, kishi-kuni 
220 
210 
-10 
6 
O‘rtacha ish kunining davomiyligi, 
soat 
8,0 
7,8 
-0,2 
7 
Bir 
kishi-soat 
hisobiga 
ishlab 
chiqarilgan mahsulot hajmi, ming so‘m 
1776 
2137 
+361 
Mazkur o‘zgarishga mehnat omillarining ta’sirini “Absalyut farqlar” usuli 
yordamida hisob-kitob qilib o‘rganganimizda quyidagi natijalarga ega bo‘lindi 
(15.8-jadval). 
15.8-jadval 
Mehnat omillarining yalpi mahsulot ishlab chiqarish hajmiga ta’sirining 
hisob-kitobi 
Mehnat omillari 
Hisob-kitob qilish tartibi 
Yalpi mahsulot 
ishlab chiqaish 
hajmining 
o‘zgarishi, ming 
so‘m 
O‘zgarishi: 
x 
x 
Xodimlar soni 
±∆YaM = ∆X
s 
× U
l0 
× K
k0
× K
d0
× K
s0
= (+2) 
× 0,80 × 220 × 8 × 1,776 =
+5000 
Umumiy 
xodimlar 
soni 
tarkibida ishchilar ulushi 
±∆YaM = X
s1 
× ∆U
l 
× K
k0
× K
d0
× K
s0
=
202× 0,017 × 220 × 8 × 1,776 = 
+10734 
Bir ishchining yil davomida 
ishlagan kishi-kunlari 
±∆YaM = X
s1 
× U
l1 
× ∆K
k
× K
d0
× K
s0
=
202× 0,817 × (-10) × 8 × 1,776 = 
-23448 
Ish kunining davomiyligi 
±∆YaM = X
s1 
× U
l1 
× K
k1
× ∆K
d
× K
s0
=
202× 0,817 × 210 × (-0,2) × 1,776 = 
-12310 
Bir 
kishi-soat 
hisobiga 
ishlab chiqarilgan mahsulot 
hajmi 
±∆YaM = X
s1 
× U
l1 
× K
k1
× K
d1
× ∆K
s
=
202× 0,817 × 210 × 7,8 × 0,361 = 
+97744 
Yalpi 
mahsulot 
ishlab 
chiqarish 
hajmining 
o‘zgarishi 
x 
+77720 
15.8-jadval ma’lumotlaridan ko‘rinadiki, biznes rejaga nisbatan xodimlar 
sonining 2 kishiga ko‘payishi 5000 ming so‘mga, umumiy xodimlar soni tarkibida 

---

359 
ishchilar ulushining 1,7 foizga oshishi 10734 ming so‘mga va bir kishi-soat 
hisobiga ishlab chiqarilgan mahsulot hajmining 361 ming so‘mga ko‘payishi 
97744 ming so‘mga ortishiga ta’sir ko‘rsatgan. Biroq, biznes rejaga nisbatan bir 
ishchining yil davomida ishlagan kishi-kunining 10 kun yo‘qotilgan ish kunlari 
23448 ming so‘mga va ish kunining davomiyligining 0,2 soatga qisqarishi
12310 ming so‘mga yalpi mahsulot ishlab chiqarish hajmining kamayishiga ta’sir 
ko‘rsatgan. Bu ikki omilning salbiy ta’siri natijasida yalpi mahsulot ishlab 
chiqarish hajmi 35758 ming so‘mga kamaygan. Agarda jamiyat mehnat 
resurslaridan to‘liq foydalangan taqdirda yalpi mahsulot ishlab chiqarish hajmi 
35758 ming so‘mga kamaymasdan, shuncha summaga ortishi mumkin edi. 
Umuman olganda, biznes rejaga nisbatan yalpi mahsulot ishlab chiqarish 
hajmining 77720 ming so‘mga ko‘payishini jamiyat uchun ijobiy natija sifatida 
baholash mumkin. 
Shunday bo‘lsada, “NAMUNA” mas’uliyati cheklangan jamiyati kelgusida 
mehnat resurslaridan samarali foydalanish va mehnat unumdorligini oshirish 
imkoniyatlarini aniqlagan holda aniq chora-tadbirlarni ishlab chiqishi lozim.