R. D. Dusmuratov, A. S. Boltayev moliyaviy tahlil
Mehnat unumdorligini ifodalovchi umumiy ko‘rsatkich (bir nafar xodim
Yüklə 5,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 10. Bir ishchi hisobiga ishlab chiqarilgan yalpi mahsulot miqdori qanday aniqlanadi
- XVI BOB. QAYTA ISHLASH KORXONALARIDA ASOSIY VOSITALAR, NOMODDIY AKTIVLAR VA MATERIALLARDAN FOYDALANISH TAHLILINING XUSUSIYATLARI
|
8. Mehnat unumdorligini ifodalovchi umumiy ko‘rsatkich (bir nafar xodim
hisobiga ishlab chiqarilgan mahsulot)ning o‘zgarishiga qanday omillar ta’sir ko‘rsatadi? A) Ishchilarning umumiy xodimlar soni tarkibidagi ulushining o‘zgarishi, bir ishchining yil davomida ishlagan kishi-kunlarining o‘zgarishi, ish kuni davomiyligining o‘zgarishi va bir kishi-soatda ishlab chiqarilgan mahsulot hajmining o‘zgarishi B) Ishchilar sonining o‘zgarishi, bir ishchining yil davomida ishlagan kishi- kunlarining o‘zgarishi, ish kuni davomiyligining o‘zgarishi va bir kishi-soatda 363 ishlab chiqarilgan mahsulot hajmining o‘zgarishi C) Xodimlar sonining o‘zgarishi, ish kuni davomiyligining o‘zgarishi va bir kishi- soatda ishlab chiqarilgan mahsulot hajmining o‘zgarishi D) Ishchilarning umumiy xodimlar soni tarkibidagi ulushining o‘zgarishi, bir ishchining yil davomida ishlagan kishi-kunlarining o‘zgarishi, ish kuni davomiyligining o‘zgarishi va bir ishchining ish unumining o‘zgarishi 10. Bir ishchi hisobiga ishlab chiqarilgan yalpi mahsulot miqdori qanday aniqlanadi? A) Ishlab chiqarilgan yalpi mahsulot hajmini ishchilarning yillik o‘rtacha soniga bo‘lish orqali aniqlanadi B) Ishlab chiqarilgan yalpi mahsulot hajmini ishchilarning yil davomida ishlagan kishi-soatlariga bo‘lish orqali aniqlanadi C) Ishlab chiqarilgan yalpi mahsulot hajmini ishchilarning yil davomida ishlagan kishi-kunlariga bo‘lish orqali aniqlanadi 364 XVI BOB. QAYTA ISHLASH KORXONALARIDA ASOSIY VOSITALAR, NOMODDIY AKTIVLAR VA MATERIALLARDAN FOYDALANISH TAHLILINING XUSUSIYATLARI 16.1. Korxonaning asosiy vositalar bilan ta’minlanganligining tahlili Qayta ishlash korxonalarida mahsulot ishlab chiqarish hajmini oshirishning eng muhim omillaridan biri ularning asosiy vositalar bilan yetarli darajada ta’minlanganligi hamda ulardan samarali foydalanishdir. Qayta ishlash korxonalarining asosiy vositalar bilan ta’minlanganligi tahlilining asosiy vazifalari bo‘lib quyidagilar hisoblanadi: - korxona va uning tarkibiy bo‘linmalari asosiy vositalar bilan ta’minlanganligi va ulardan foydalanish darajasini umumlashtiruvchi va xususiy ko‘rsatkichlar bo‘yicha aniqlash; - asosiy vositalardan foydalanish darajasining o‘zgarish sabablarini aniqlash va baho berish; - asosiy vositalardan foydalanishning mahsulot ishlab chiqarish hajmiga ta’siri va boshqa ko‘rsatkichlarni hisoblash; - korxonada uskunalarning ishlab chiqarish quvvatlaridan foydalanish darajasini o‘rganish va baho berish; - asosiy vositalardan foydalanish samaradorligini oshirish imkoniyatlarini aniqlash. Tahlilning asosiy axborot manbalari bo‘lib quyidagilar hisoblanadi: - biznes-reja ma’lumotlari; - korxonaning texnik rivojlanish rejasi; - “Buxgalteriya balansi” ma’lumotlari; - “Moliyaviy natijalar to‘g‘risidagi hisobot” ma’lumotlari; - asosiy vositalarni qayta baholash to‘g‘risidagi ma’lumotlar (1-qayta baholash shakli); - asosiy vositalarni hisobga olish inventar kartochkalari; - buxgalteriya hisobining tegishli sintetik va analitik schyotlari 365 ma’lumotlari. - loyiha-smeta, texnik hujjatlar va boshqalar. Asosiy vositalar tahlilida birinchi navbatda korxonada asosiy vositalarning tarkibi, tuzilishi, dinamikasi va holatiga baho beriladi. Shuningdek, uning harakat ko‘rsatkichlarini ham tahlil qilib o‘rganish muhim ahamiyatga ega hisoblanadi. Mazkur ko‘rsatkichlar 7-bobda bayon qilingan tartibda tahlil qilib o‘rganiladi va baho beriladi. Shu bilan birga, tahlilda yangi texnikani joriy qilish, yangi obyektlarni ishga tushirish, asosiy vositalarni ta’mirlash va modernizatsiyalash bo‘yicha rejaning bajarilishi tahlil qilib o‘rganiladi. Hamda so‘nggi yuqori quvvatga ega bo‘lgan avtomatlashtirilgan mashina va uskunalarning, ularning umumiy sonidagi, mashina va uskunalarning har bir guruhi bo‘yicha ulushi aniqlanadi. Bundan tashqari, asosiy vositalarning yosh tarkibi va ma’naviy eskirishini tavsiflash uchun asosiy vositalardan foydalanish davomiyligi bo‘yicha guruhlanadi (5 yilgacha, 5-10, 10-20-yilgacha va 20-yildan ortiq) hamda mashina va uskunalarning o‘rtacha yoshi hisoblanadi. Qayta ishlash korxonalarida mashina va uskunalarning holatini tavsiflash uchun ular texnik yaroqliligi bo‘yicha guruhlanadi: - yaroqli mashina va uskunalar; - kapital ta’mirlashga muhtoj mashina va uskunalar; - hisobdan chiqariladigan yaroqsiz mashina va uskunalar. Asosiy vositalar bilan ta’minlanish deyilganda korxonaning biznes reja yoki o‘tgan yillarga nisbatan asosiy vositalar bilan qurollanish darajasi tushuniladi. Korxonaning asosiy vositalar bilan qurollanganligi ko‘rsatkichi ishlab chiqarish jarayonida foydalanilayotgan asosiy vositalarning o‘rtacha yillik qiymatini ishlab chiqarishda band bo‘lgan o‘rtacha xodimlar soniga bo‘lish orqali hisoblanadi. Bu ko‘rsatkich, ishlab chiqarishda band bo‘lgan xodimlarning asosiy vositalar bilan qay darajada qurollanganligini, ya’ni bir xodimga qancha asosiy vosita to‘g‘ri kelishini ifodalaydi. 366 Mazkur ko‘rsatkichning biznes rejaga yoki o‘tgan yilga nisbatan o‘sish darajasi mehnat unumdorligining o‘sish darajasi bilan taqqoslanadi. Mehnat unumdorligining o‘sish darajasi ushbu ko‘rsatkichning o‘sish darajasidan yuqori bo‘lishi maqsadga muvofiq hisoblanadi. Asosiy vositalar bilan ta’minlanish darajasini “NAMUNA” mas’uliyati cheklangan jamiyat ma’lumotlari asosida tahlil qilib o‘rganganilganda quyidagi ma’lumotlarga ega bo‘lindi (16.1-jadval). Yüklə 5,36 Mb. Dostları ilə paylaş:
|