‘z b e k is t n r espu blik asi o L iy va ‘rta m axsus ta’ L i m vazirlig I

Hisobga olish
— bu o ‘qitishning muayyan bir davrida o ‘quvchilar 
va o ‘qituvchi faoliyatini umumlashtirib xulosalash.
Hisobga olish natijasida o ‘qituvchi ham, 
0
‘quvchi ham o ‘zlarining 
keyingi bajaradigan ishlarining shaklini va m azm unini belgilaydi. 
0
‘z la s h tir is h n i h isob g a olish 
0
‘q u v c h ila rn in g bilish fao liyatin i 
rag‘batlantirib, m a ’lum bir harakatlarni bajarish uchun uning irodasini 
tarbiyalaydi. Shuningdek, o ‘zlashtirishni hisobga olish o ‘qituvchining 
faoliyatini ham tashkil etadi. 
0
‘qitish metodlari va shakllarining tobora 
takom illashuvi natijasida baho o ‘qituvchining pedagogik mahorati 
k o ‘rsatkichiga aylanm oqda va o ‘qituvchining o ‘z malakasini oshirib 
borishida m uhim ahamiyatga ega b o ‘lmoqda.
T o ‘g ‘ri t a s h k il e tilg a n h iso b g a olish n a tija s id a o ‘q itu v c h i 
0
‘q u v c h ila rn in g o ‘zlashtirishini aniq baholay oladi, ularnin g o ‘z 
bilimlarini takomillashtirishga intilishini yuzaga keltiradi, aqliy va 
ahloqiy rivojlanishiga t a ’sir etadi.
0
‘q u v c h i l a r n i n g o ‘z la s h tir is h n a tija la rin i h iso bg a o lish d a
quyidagilarga e ’tiborni qaratish lozim:
1
) 
o ‘quv dasturi asosida mavzu va bo‘limni o ‘iganishda o ‘quvchilaming 
bilim, ko‘nikma va malakalarini har tomonlama nazorat qilish;
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

2
) har bir yakunlangan mavzu bo'yicha o'quvchilarning faoliyati 
t o ‘g‘risida to'liq xulosa chiqarish;
3) o ‘rtacha arifmetik m a ’lumotlarga tayanibgina o'quvchilarning 
o'zlashtirish darajasini baholamaslik;
4) o'quvchilarning mavjud bilimlariga aniq, batafsil m a ’lumot 
(tavsiO berish u c h u n ularning bir n ec h a o 'q u v yilidagi statistik
o'zlashtirish m a ’lumotlarga asoslanib tahlil etish.
Demak, o'zlashtirishni nazorat qilish va hisobga olish nazorat, 
o'qitish, tarbiyalash va rivojlantirish vazifalarini bajaradi.
Nazorat qilish
vazifasi o'quvchilarning bilim, ko'nikma va malakalari 
darajasini aniqiash va baholashdan iborat. Bu o 'quv materiallarini 
o'rganishning keyingi bosqichiga o'tish imkoniyatlarini aniqlashtiradi 
hamda o'qituvchining o'quv metodlarini va usullarini to'g'ri tanlaganini 
nazorat qiladi. Nazorat qilish vazifasi o'quv materiallarini o'rganishning 
maqbul yo'llarini topish bilan bog'liqdir.
O^qitish vazifasi
o'quvchilarning bilimini tekshirishda aniq ko'rinadi. 
Yangi m avzuni m u s ta h k a m la s h ja r a y o n id a yoki uy v a z ifa la rin i 
tekshirishda o'quvchilarning o'tilgan mavzuni takrorlashga, ular uchun
tushunarsiz bo'lgan m a ’Iumotlarni bilib olishlariga imkon tug'iladi. 
Chunki guruhdagi boshqa o'quvchilar javob berayotgan o 'q u vchinin g 
fikrlarini diqqat bilan tinglashadi va avval egallangan b ilim la rn i 
m u s t a h k a m l a b , q o ' s h i m c h a m a ’l u m o t l a r b ila n b o y i t i s h a d i .
O'rtoqlarining javoblariga q o 'shim ch a qilishga yoki yechilmay qolgan 
savollarga javob berishga shaylanish orqali o 'rg a n ilg a n m a v z u n i 
aniqlashtirishga harakat qiladi.
Nazoratning 
tarbiyalash vazifasi
s h u nd an iboratki, o 'q u v c h ila r
tekshirishga tayyor bo'lish u c h u n darslarni o 'z vaqtida tayyorlaydilar, 
bo'sh vaqtlaridan unumli foydalanishga harakat qiladilar, intizom ga 
o'rganadilar.
Shuningdek, tekshirish va baholash o 'q uvchining o 'z bilimlari va 
qobiliyatlarini o'zi mustaqil aniqlashiga ham yordam beradi. O 'zidagi 
k am chiliklarni k o 'ra olishga va uni tu g a tis h y o 'lla r in i izla sh ga
ko'maklashadi. Lekin o 'q uvchining bilimini baholashda o 'q itu v c h i 
nohaqlikka yo'l qo'ysa, o'quv ch i bilan o'q ituvchi o'rtasida ziddiyat 
kelib chiqadi. Uy vazifalarining esa haddan ziyod k o 'p bo'lishi ha m
o'quvchilarning yuzaki dars tayyorlashiga olib keladi.
Eng asosiysi, o 'z la s h tir is h n i hisobga o lish, s h a x sn in g ijobiy 
fazilatlarini shakllantirish, yaxshi o'qishga xohish uyg'otish, o 'q u v
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ishlariga vijdonan yondashish, javob berishga tayyorlanishda mustaqil 
boMish ham da bilish faoliyatini chuqurlashtirishga qaratilmogM lozim.
Agar nazoratning o ‘qitish va tarbiyalash vazifalari t o ‘g‘ri amalga 
oshirilsa, shaxsning tafakkurini rivojlantirishga, xis-tuyg‘ulari va axloqiy 
sifatlarini tarbiyalashga imkon tugMladi. Bu esa o ‘z -o ‘zidan nazoratning