A. K. Xusanov

Mashg’ulotning 
tarbiyaviy 
maqsadi: 
O’quvchilarning 
ilmiy 
dunyoqarashini kengaytirish, kasbga yo’naltirish. 
Mashg’ulotning rivojlantiruvchi maqsadi: 
O’quvchilarni
 
atamalar bilan 
ishlashni o’rgatish. 
41-jadval 
Jihozlar 
Tasviriy 
Natural 
Tarqatma materiallar 
Yumaloq chuvalchanglar sinfining 
eng muhim vakillari tuzilishi 
tasvirlangan rangli rasmlar. 
1. Bo’rtma nematodasining tashqi 
va ichki tuzilishi aks ettirilgan 
rasmlar.
2. Bo’rtma nematodasi bilan 
zararlangan o’simlik va uning ildizi 
ko’ndalang kesimi tasvirlangan 
rasmlar.
Yumaloq 
chuvalchanglarning ho’l va 
quruq kolleksiyalari. 
Bo’rtma nematodasi 
bilan zararlangan 
o’simlik va uning ildizi
1.
Mikroskop 
2.
Binokulyarlar
3. Lupalar
4. Pinsetlar 
5. Petri kosachalari, 
6. Skalpellar 
7. To’g’nag’ich ignalar 
8. Tayyor preparatlar 
9. Tarqatma materiallar 
 
Jihozlar:
lupalar, binokulyarlar, pintsetlar, to’g’irlagich ignalar, skalpellar, 
Petri kosachalari, ko’rgazmali qurollar, tayyor preparatlar, tarqatma materiallar. 
Bo’rtma nematodasi bilan zararlangan o’simlik va uning ildizi. 
Uslub: 
Yakka tartibda ishlash, klasterlash. 
Mashg’ulotni bajarish: 
1. Zararlangan o’simlik ildizidan 1-2 sm qilib kesilib, Petri kosasiga solinadi 
va ustiga suv quyiladi. Bu kesmani binokulyar ostida kuzatilib undagi bo’rtmalar 
tuzilishiga va ildiz po’stlog’ining ustida joylashgan tuxum xaltachalariga e’tibor 
beriladi.
2. To’g’rilagich ignalar yordamida, chap qo’ldagi ignalar bilan ildiz bo’lagi 
bosib turiladi va o’ng qo’ldagi igna bilan asta-sekin ildiz ustidagi tuxum 
xaltachalari undan ajratiladi. Xalta ostida urg’ochi bo’rtma nematoda tanasinng 
keyingi qismi oq donacha shaklida ko’rinib turganligiga e’tibor qaratiladi. 
3. Urg’ochi bo’rtma nematodaning atrofidagi ildiz to’qimasini skalpel bilan 
bo’yiga kesib, keyin pereproval igna bilan uni ikki bo’lakka ajratiladi. Natijada 
uning hujayralari orasidagi limon shaklidagi urg’ochi nematodalari yoki II, III va 
IV yoshdagi lichinkalari ko’riladi. 
4. Petri kosasidagi tuxum xaltalarini skalpel yoki ninaning uchi bilan 
maydalab undagi tuxum va ikkinchi yoshdagi lichinkalarning tuzilishiga e’tibor 
beriladi. 
5. Ba’zan tuxum xaltachalarining yoki bo’rtmalarining atrofida bo’rtma 
nematodasinnig erkagini ham uchratish mumkin.