Mavzu: Harkatning muskulli va muskulsiz formalari. Fotobialogiya muomolari. Bialogik oksidlanish. Hujayraga signal tranduksiya Sistema haqida umumiy ma’lumotlar

E)
, ularning to’lqin uzunliklariga bog’liq 
bo’lib, Eynshteyn formulasi bilan tasvirlanadi: 
E=h

,
(1) 
bu yerda 
h - 
‘lank doimiysi, 

- 
nur chastotasi. 
To’lqin uzunligi 10
-3
- 10 nm, bo’lgan elektromagnit nurlar 
rentgen nurlari 
deb atalib, fotonlarining energiyasi o’rtacha
E= 12,4 keV (0,12dan 1237keV)ni tashkil etadi. 
Ionlantiruvchi nurlarning molekulaga tahsir turlari. 
Radiatsiyaning 
molekulaga bevosita va vositali tahsiri, molekulaning qo’zg’algan, ionlangan va erkin 

---

19 
radikal Holatlari, suyultirish effekti. Ionlantiruvchi radiyatsianing makromolekulalarga 
(oqsillar, nuklein kislotalar, li’idlarga) tahsiri; tahsir etish turlari. 
Ionlantiruvchi nurlarning organizmga tahsiri, ularning molekulaga ko’rsatadigan 
tahsiridan boshlanadi. Nur tahsirida qo’zg’algan atomlar, ionlangan molekulalar va 
erkin radikallar yuzaga keladi. Ular o’z navbatida boshqa atom yoki molekulalar bilan 
tahsirlashib, yangi ionlar, radikallar va kimyoviy birikmalar hosil qiladi, 
makromolekulalarda esa 
radiatsion
zararlanishlar
deb ataladigan, o’zgargan sohalar 
‘aydo bo’ladi. Molekulalarning radiatsiyadan zararlanishi, ionlantiruvchi nurlarning 
bevosita yoki vositali tahsiri natijasida sodir bo’lishi mumkin. 
Molekuladagi zararlanish nur fotonlarining bevosita yutilishi tufayli kelib chiqsa, 
radiatsiyaning bunday tahsiri 
bevosita tahsir
deb, molekulaning zararlanishi, bevosita 
tahsir mahsulotlarining normal molekulaga tahsir etishi natijasida sodir bo’lsa, bunday 
tahsir 
vositali tahsir
deb ataladi. 
Mahlumki, organizm, jumladan hujayra ichki muhitining asosiy qismini suv 
tashkil etadi. SHuning uchun ham radiatsiyaning tirik sistemalarga tahsiri 
tekshirilganda, uning nishon molekulalar, yahni hujayra moddalariga bevosita tegishi 
bilan bir qatorda, suv molekulalarga ko’rsatadigan tahsirini ham inobatga olish o’ta 
zarurdir.