Mavzu: O’quvchi shaxsi tarbiyaning obyekti va subyekti sifatida. Reja

5. Til o`rganishda, urf-odatlarni egallashda qaysi omilning ta'siri kuchli 
bo`ladi?
Ijtimoiylashuv insonning madaniyat, kommunikatsiya ta‘siri ostida 
shakllanish jarayoni, bir-birlari bilan muloqotda bo‘lishlarini ifodalasa, 
ijtimoiylashtirish tushunchasi esa, jamiyatning muvafaqqiyatli rivojlanishi uchun 
zarur bo‘lgan namunali xulq, psixologik mexanizm, sotsial norma va qadriyatlarni 
o‘zlashtirish jarayonidir. Ijtimoiy-falsafiy, psixologik va pedagogik tadqiqotlar 
jarayonida shaxs ijtimoiylashuviga xos bo‘lgan quyidagi holatlar aniqlangan: 

---

-shaxsning ijtimoiylashuvida ayrim davrlarning va bir davrdan ikkinchi 
davrga o‘tish jarayonida ro‘y beruvchi ijtimoiy omillar (mega omillar, makro 
omillar, mezo omillar, mikro omillar), voqeliklar hamda ularning ta‘siri etakchi 
o‘rin tutadi; 
-bolaning kamol topishi, shaxs bo‘lib shakllanishida ijtimoiy, xususan, ota-
onalar va bola o‘rtasidagi munosabatlar, ularning o‘zaro hissiy birligi muhim 
ahamiyatga ega; 
-shaxs muayyan sxemalar hamda kognitiv tuzilmalar yordamida 
boshqariladi; shu sababli uning ana shu sxema va kognitiv tuzilmalarga moslashuvi 
ijtimoiylashuv mohiyatini anglatadi; 
-shaxs ijtimoiy ta‘sirlar yordamida ilmiy bilimlar hamda kishilik madaniyati 
unsurlarini o‘zlashtiradi, ularning negizida esa u aqliy jihatdan kamol topadi va 
axloqiy sifatlarga ega bo‘ladi – mazkur holat shaxs ijtimoiylashuvining ustuvor 
jihati hisoblanadi; 
-shaxsning ijtimoiylashuvi turli ijtimoiy tuzumlar, jamiyat rivojining 
muayyan davrlarida bir xil kechmaydi; har bir davri shaxsning ijtimoiylashuvida 
o‘ziga xos ko‘rinishda namoyon bo‘ladi; 
-ijtimoiylashuv bolalikkagina xos xususiyat bo‘lmay, shaxs hayotining 
barcha davrlarini qamrab oladi. 
Ma‘lumki, ijtimoiylashuv shaxsning jamiyatdagi qadriyatlarni qabul qilishi 
va zaruriy darajada ijtimoiy, fuqaroviy va shaxsiy etuklikka erishishi asosida 
jamiyatga kirib borishidir. Shaxsning ijtimoiylashuvi esa, inson o‘zini jamiyatda 
shaxs sifatida anglab borishi jarayonidir. Bu tarbiya, ta‘lim, o‘z-o‘zini tarbiyalash 
jarayonida yuzaga kelib, inson qachonki, o‘z maqsadlarini mustaqil aniqlay olsa va 
ularga erishish yo‘llarini belgilay olganida, o‘z qadr-qimmatini anglab etganida, 
jamiyatdagi o‘z o‘rniga ishonch hosil qilgan taqdirda amalga oshadi. 
ana‘naviy – oila va yaqin muhit orqali o‘quvchilarni ijtimoiy faollikka jalb 
etish, faoliyat va muloqotda maqbul shar-sharoitlarni yaratish; 
institutsional – ijtimoiy institutlar va ta‘lim muassasalari tomonidan 
o‘quvchilarning rivojlanishi uchun zaruriy shart-sharoit va imkoniyatlarni yaratish; 
shaxslararo – o‘quvchilarni ijtimoiy aloqalar tizimiga jalb etish, ularda 
muloqotmandlik malakalarini rivojlantirish; 
refleksiv – o‘z-o‘zini anglash, o‘z-o‘zini baholash, o‘z-o‘zini loyihalashni 
pedagogik qo‘llab-quvvatlash orqali individual ongni taraqqiy ettirish. 
O‘quvchilarni o‘z-o‘zini boshqarishga yo‘naltirish pedagogik hodisa sifatida 
shaxs salohiyatini rivojlantirish bilan bog‘liq intellektual, emotsional-hissiy va 
faoliyatga yo‘naltirilgan sohalar uyg‘unligini talab etadi hamda o‘quvchilarning 
ijodiy qobiliyatlarini yuqori darajada rivojlantirish asosida ijtimoiy faolligini 
oshirishga xizmat qiladi.