88-rasm. Naflik funktsiyasini maksimallashtirish.
5
Rasmdan ko`rish mumkinki, masalaning Yechimi muvozanat nuqta
orqali
aniqlanishi
mumkin. Naflik funktsiyasining befarqlik chizig`i
byudjet chizig`ini
nuqtada kesib o`tadi.
Optimal echimga ko`ra, dam olish vaqti
soatga teng, ish vaqti
. Ishchining bir
soatlik ish haqi
so`mga teng bo`lsa, uning umumiy daromadi quyidagicha topiladi:
.
(8)
U holda byudjet chizig`i yotiqligi
ish haqiga teng bo`ladi.
.
(9)
Ishchi naflik funktsiyasini maksimallashtiradi, agar bo`sh
vaqt bilan daromadni chekli
almashtirish normasi
ish haqi
ga teng bo`lsa,
.
Faraz qilaylik, ish haqi stavkasi
dan
ga oshdi. Byudjet chizig`i
holatidan
holatga siljiydi (89-rasm).
5
Salimov B.T., Muxitdinova U.S., Mustafakulov Sh.I., Salimov B.B. Mikroiqtisodiyot: Darslik-T.: O`zbekiston Yozuvchilar
uyushmasi Adabiyot jamg`armasi nashriyoti, 2005-155 b.
E
2
U
E
E
t
E
E
t
T
24
W
)
24
(
E
t
W
R
W
tg
W
t
R
tg
E
24
tR
MRS
W
W
MRS
tR
0
W
1
W
NM
1
NM
Daromad, so`m
M
R
E
U
3
E
2
U
2
U
1
Umumiy vaqt,soat-
kun
N
0
24
t
E
89-rasm. O`rnini bosish samarasi va daromad samarasi, 0
t
0
, 0
t
1
, 0
t
2
lar bo`sh vaqt,
t
0
N
,
t
1
N
va
t
1
N
lar ish vaqti.
6
Agar biz
byudjet chizig`iga parallel bo`lgan va
befarqlik chizig`i
bilan
kesishadigan
byudjet chizig`ini o`tkazsak, daromad va o`rnini bosish samarasini aniqlashimiz
mumkin.
O`rnini bosish samarasi bo`sh vaqtni qisqarishi va ish vaqtining ortishi natijasida
daromadning o`sishi bilan ifodalanadi, ya`ni, ma`lum miqdordagi bo`sh vaqt ish vaqti bilan
almashtiriladi. 89-rasmda bu
dan
ga siljishini ifodalaydi, ya`ni, ish vaqti
dan
gacha oshadi. Lekin, daromadning ortishi bilan birga dam olishning-shaxsning
ma`naviy o`sishi uchun kerak bo`ladigan bo`sh vaqtning ham qimmati oshadi. Daromad samarasi
(bo`sh vaqtning ortishi) teskari yo`nalishda bo`lib, u
oraliq bilan ifodalanadi
.
Natijaviy o`zgarish
oraliqqa teng.
Ish haqining bunday o`sishida o`rnini bosish samarasi daromad samarasidan yuqori bo`ladi.
Bundan shu kelib chiqadiki,
birinchidan, ish haqining o`sishi, ish vaqtini ortishiga olib keladi;
ikkinchidan, individual shaxsning mehnat taklifi musbat yotiqlikka ega (90-rasm).
90-rasm. Ish haqining o`sishi natijasida ish vaqtining o`sishi.
7
6
Salimov B.T., Muxitdinova U.S., Mustafakulov Sh.I., Salimov B.B. Mikroiqtisodiyot: Darslik-T.: O`zbekiston Yozuvchilar
uyushmasi Adabiyot jamg`armasi nashriyoti, 2005-155 b.
7
Salimov B.T., Muxitdinova U.S., Mustafakulov Sh.I., Salimov B.B. Mikroiqtisodiyot: Darslik-T.: O`zbekiston Yozuvchilar
uyushmasi Adabiyot jamg`armasi nashriyoti, 2005-155 b.
N
M
1
1
U
AB
2
t
0
t
2
1
24
t
T
0
2
24
t
T
1
0
t
t
1
0
t
t
2
1
t
t
W,
so`m/soat
S
L
W
2
W
1
Bir kundagi
soatlar
24-
t
1
24-
t
2
M
W
M
1
E
1
A
R
1
U
1
E
0
R
0
E
2
R
2
U
2
t
2
t
1
t
0
B
N
Daromadning yanada oshib borishi barcha shaxslarni ham dam olish vaqtini qisqartirib, ish
vaqtini oshirishga undayvermaydi. Dam olish vaqtining qisqarib borishi, uni shaxs uchun bo`lgan
qimmatini oshiradi. Yuqorida eslatib o`tganimizdek, sutkasiga 24 soat ishlash ma`noga ega emas.
Bo`sh vaqtni qimmatini oshib borishi shunga olib keladiki, daromad samarasi, o`rnini
bosish
samarasidan oshib ketadi (91-rasm).
91-rasm. Daromad samarasi o`rnini bosish samarasidan ortiq bo`lgan hol, 0
t
0
, 0
t
1
, 0
t
2
lar
bo`sh vaqt,
t
0
N
,
t
2
N
va
t
1
N
lar ish vaqti.
8
10-rasm. Ish haqi oshganda ish kunini qisqarish
aklif chizig`i yotiqligi.
Dostları ilə paylaş: