Koreya tarixi

48
VBob.
KORYO DAVLATI
Birlashgan Silla davlati o'rniga Koryo sulolasi (918-1392 yy.) kel- 
gan. Koryoning poytaxti Sonak shahri bo'lib, bu shaharda Van 
Gon tug'ilgan. M azkur shahar keyinchalik Kegyon (zam onaviy 
K eson shahri) deb nom langan.
X asrd a K o ryo d ag i 
Yangi sulolaning asoschisi Van Gon
ijtim o iy -iq tiso d iy tu zu m
(918-934 yy.) m arkazlashgan davlal
qurish m aqsadida m ahalliy zoda- 
gonlar bilan do'stona m im osabat olib bordi. U, avvalo, yangi yer- 
larni egallash m aqsadida hokim iyat tepasida m ahalliy hukm dor- 
Iarni vassal sifatida qoldirdi. Q olaversa, hukm dorlarga o 'z harbiy 
qo'shinlarini tuzish im konini berdi. Ikkinchidan, u o'z tom oniga 
o'tgan sillalik yirik am aldorlarga yuqori lavozim larni taqdim qil- 
di. U chinchidan, Van G on hokim iyatni yuqori tabaqavakillari bi- 
lan qarindoshlik rishtalarini m ustahkam lashga harakat qildi. Chu- 
nonchi, uning turli yuqori m artabali xonadonlardan 6 nafar,boshqa 
xonadonlardan esa 23 nafarboshqa xotinlari bo'lgan. X otinlar ikki 
turdagi unvonga ega bo'lgan Shuningdek, Van G on qizlaridan bi- 
rini Sillaning oxirgi vani K yonsunning o 'g 'lig a turm ushga bergan. 
K eyinchalik podsholik naslidan bo'lgan qizlarni Koryo vanlariga 
turm ushga berish an'anaga aylanganligi bois, qarindoshlik aloqa- 
lariga asoslangan oqsuyaklar sulolasi shakllangan.
Yuqori m artabali zodagonlar uchun "yem ish okru glar" tizimi 
bo'lgan. Keyingi qatlam da turli davlat xizm atchilari va m utaxassis- 
lar turgan. Ulardan keyin erkin fuqarolar yoki 
yanilar
("saxiy odam - 
lar") - dehqonlar, hunarm andlar, savdogarlar va baliqchilar turgan. 
Lekin, ular erkin harakatlanish huquqiga ega bo'lm aganlar. Bu ho 
lat darbadarlik tarzida baholangan. Ular qayerda nadellar berilgan 
bo'lsa, aynan shu yerda yashashlari lozim bo'lgan va bu davlat re- 
yestriga kiritilgan. Qolaversa, ular ishlash, soliq to'Iash m ajburiyatini 
olganlar. H unarm andlarham d avlatreyestrigakiritilgan. Birm uncha
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

V B o b . K O R YO D A V LA Tl
49
ta'minlagan o'rta qatlam ga yaninlar, ya'ni savdogarlar kirgan. Lekin 
kimki m ablag' jam g'argan bo'lsa ham, qaltis holatda bo'lib, uning 
kelajagi "yu q ori" xonadon va am aldorlariga bog'liq bo'lgan.
Ijtim oiy pog'onaning eng pastida 
chxonitilar
("p ast tabaqadagi 
od am lar") turgan. Bu tabaqa asosan, qullar (nobi)dan iborat bo'lib, 
ular davlat va shaxsiy qullarga bo'lingan. D avlat nobilari birm unc- 
ha yaxshi holatda yashaganlar. Chunki, ular 60 yoshdan keyin o'z 
m ajburiyatlaridan ozod bo'lgan. N obilik m erosiy bo'lgan , lekin 
ular qarzlar hisobiga ham to'ldirilgan. K oryoda dastlab qul b o ig a n
kishilar asta-sek in krepostnoy dehqonlarga aylanganlar. Van Gon- 
ning o'zi bir nechta saroy nobilarini yer bilan ta'm inlab, dehqonlar 
safiga qo'shgan. Q olaversa, bu y o id a n boshqa ko'p lab zodagonlar 
ham borgan. Chxoninlar toifasiga yana boshqalar, ya'ni ko'cha akt- 
yorlari va qassoblar kabi qator "kasb egalari" kirgan.
K oryoning m a'm uriy tuzilishi XI asrgacha b osq ich m a-bosq ich
tarzda shakllangan. M am lakat provinsiya, viloyat, okrug va uyezd- 
larga b o iin g a n . Ikkita alohida chegara hududi: shim oliy (sh im o li- 
g'arbiy) va sh im oli-sharqiy hudud alohida ajralgan. D avlat y ig in i 
(m aslahat organi) tashkil qilingan b o iib , unga m am lakatning barc- 
ha yuqori m artabali am aldorlari kirgan. U ndan keyingi bosqichda- 
gi 3 ta vazirlikda davlat boshqaruvining tayanch tizim i m ujassam - 
lashgan. Am alda qabul qilinadigan qarorlar 6 ta idoralar 
(bu):
ichki 
ishlar, m oliya, harbiy, ta'lim , adliya va qurilish tom onidan am alga 
oshirilgan. Shuningdek, elchilarni qabul qiluvchi, m arosim larni 
o'tkazuvchi, qurbonliklar, m otam marosimlaTi va boshqa m asala- 
lar bilan shu g'u llanu vchi yana 9 ta idora (si) m avjud bo'lgan.
958 yili van Kvanjon (949-975 yillar) davrida davlat lavozim
("kv ago")lariga im tihon topshirish tartibi qayta tiklangan. Sulola- 
viy zodagonfar va yuqori m ansabdagi kishilar avlodlari uchun im- 
tihon topshirish m ajburiy bo'lm agan. A m aldorlik fuqarolik va har- 
biyga b o'lin gan bo‘lib, aynan shundan uning nom i 
yanban
("ikki 
qism ") paydo boMgan va uning m avqei Yevropadagi dvoryanlarga 
teng bo'lgan. Agar K oryoning So'n ggi Pekche va Silla bilan harbiy 
harakatlari davrida harbiylar ustun turgan bo'lsa, m am lakat bir- 
lashgandan so'n g fuqaroviy am aldorlar ko'proq im tiyozlarga ega 
bo'lgan (siyosiy m asalani yechishda).
Kvago
tartibi "ku ch li xon adon lardan " boMmagan "d avlatga
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

50
V B o b K O R Y O D A V I.A TI
xi7m at qilganlar" tabaqasining bilim va qobiliyatlariga qarab bir- 
m uncha ko'payishlariga im kon bergan. Bu, o'z navbatida, m erosiy 
aristokratiyaning ta'sirini birm uncha kuchsizlantirgan.
Q o'shin harbiy m ajburiyat hisobiga erkin dehqonlar (harbiy 
harakatlar davrida 
nobilar
ham harbiy m ajburiyatni o'taganlar) 
dan iborat bo'Igan arm iyadan (m am lakat him oyasi uchun) va ol- 
tita qo'riqchi korpus (saroy qo‘riqchilari( shahar darvozasi, davlat 
m uassasalari va boshqalarni qo'riqlovchilar)dan tashkil topgan. 
Arm iyaga yangi qabul qilinganlarning xarajatlari qishloqdoshlari 
hisnbidan qoplangan.
Koryo iqtisodiyotining asosini yerdan foydalanishda davlat m o- 
nopoliyasi shakli (