oshirish xususiyatlari
6.1. Xizmat ko’rsatuvchilarning tashkiliy tizimi
Tarixan tijorat-savdo-sotiq tadbirkorlik faoliyatini ilk shakllangan turidir. U
hamma joyda sotuvchilik faoliyati sifatida shakllangan. Amaliy logistikaning
tarkibiy qismini tashkil qiluvchi narsalarning aksariyat qismi aynan tadburkorlik
sohasida rivojlangan va shakllangan.
Logistikada vositachilarning roli yana-da kengaydi. Asosiy faoliyatdagi
muayyan funksiyalarni amaliy ro`yobga chiqarish ularga o`tdi, bu esa, o`z
navbatida, vositachilik bazasi tadbirkorlikning yangi turlari yaralishishga zamin
yaratdi. Logistik xizmatlar bozori rivoj topadi.
Tijorat logistikaning transport bo`limi funksiyalari takomillashtirilmoqda.
Respublikamiz tajribasida transport xarajatlarining ulushi umumiy logistika
xarajatlarining uchdan ikki qismiga to'g'ri keladi.
Omborlashtirishning logistik funksiyalari ham katta o`zgarishlarga
uchramoqda. Moddiy oqimdagi nomutanosiblik sohada “pauza” tushunchasi bilan
aniqlashtirilgan. Omborlashtirishdan (saqlash ma’nosida) qutilishga harakat
qilinmoqda. Muhimlik borasida birinchi o`ringa umumiylashtirish, demontaj qilish,
yig`ish, mahsulot assortimentlarini tanlash va hokazo kabilar chiqib kelmoqda.
Logistika sohasida xizmat qiluvchi tashkiliy tizimlar
Tadbirkorlik, o`zi, ixtisoslashgan xo`jalik faoliyati sifatida birinchi bo`lib
savdo-sotiq ishlarida paydo bo`ldi. Unda, o`sha davrdayoq zamonaviy tadbirkorlik
va xo`jalik falsafasining bosh asoslari ildiz otib ulgurgandi.
“Savdo ishi” atamasi o’bek lug’tida qadim zamonlardan buyon ishlatilib
kelinadi va u tadbirkorlikning muayyan turini aks ettiradi. Ammo, keyingi
paytlarda bu so`z o`z o`rnini “kommersiya” atamasiga bo`shatib berib, o`zi
ikkinchi darajaga tushib ketdi. Ammo bu atamaga qiziqish yana oshmoqda:
129
Uchinchi avlod davlat ta’lim standartlaridagi kommersiya sohasi bo`yicha bakalavr
va magistrlar tayyorlash yo`nalishi “Savdo ishi” deb nomladin
91
.
Shunda uning qanday ma’noni anglatishini aniqlashtirishga ehtiyoj tug`ildi.
Savdo ishi – yasama so`z. U o`zida ikkita so`zning “ish” va “savdo”
so`zlarining ma’no jamlanmasini ifodalaydi. Ish “mutaxassislik, ma’lum
mutaxassislikka oid bo`lgan barcha elementlar yig`indisi”. Rus tilida “torg” va
“rinok” so`zlari bir xildagi ma’noviy tarkibga ega. “Torg” bozorga chiqarish,
bozor, sotiladigan va sotib olinadigan joy ma’nolarini anglatadi; “Rinok” – xarid,
shahar va qishloqlardagi oldi-sotdi uchun ajratilgan maydonni bildiradi.
Tilshunoslar va tarixchilar fikriga ko`ra slavyan tilidagi slavyancha “torg” so`zi
skandinav tillariga “bozor” degan ma’no bilan ko`chgan va rus tiliga ham xuddi
shu ma’no bilan ko`chgan.
“Torgovlya” so`zi – “torg” so`zi asosida yasalgan yasama so`z bo`lib,
“savdo qilmoq, oldi-sotdi amaliyoti tijorat jarayoni” ma’nolarini anglatadi.
Fransuzcha “kommersiya” so`zi rus tilidagi “torgovlya” – “xarid, savdo, savdo
aylanmasi, tijorat jarayoni” so`zlari bilan bir xil ma’noda keladi.
Ko`rib
turganimizdek,
“savdo ishi” boshlanishida “tijorat” va
“kommersiya” so`zlarining sof holdagi holatiga qaraganda kengroq va ma’noliroq
bo`lgan. Uning ma’nosi oldi-sotdi amaliyoti bilangina chegaralanib qolmadi.
Sotuvchilar sifatida, faqatgina, savdo ishi bilan professional shug`ullanadigan
odamlarga aytishgan. Hozirga kelib, “savdo ishi” so`zining tarkibiy ma’nosi
yanada kengroq va aniqroqdir. U uchta birlikni o`zida jamlagan:
-iste’molchilik va tijorat maqsadlaridagi mahsulotlar va xizmatlar bozorini,
ushbu jarayonning mutloq to`liq holida, tashkil toptirish:
Professional faoliyat turi – mutaxassislik (unga oid barcha narsalar
jamlanmasi);
- Tadbirkorlik turi.
91
И.Д.Афанасенко, В.В.Борисова "Коммерческая логистика" учебник. изд.Питер-2012 г
130
Eslatib o`tish lozimki, “savdo ishi” so`zining ayni shunday tavsif etilishi
uchinchi avlod ta’lim standartidagi bakalavr va magistrning professional faoliyatini
to`g`ri harakaterlay oladi.
bizning vaqtga kelib, Tijorat faoliyat ko`lamining va uning ichki protseslari
differensiatsiyasi kengayishi marketing va logistika kommersiyasidan ajralib
chiqish imkoniyatlarini belgiladi. Ammo ularning ichki o`zaro aloqalari saqlanib
qolmoqda, bu rivojlanishning umumiy tendensiyalarini belgilaydi.
Tijorat logistika, faoliyat turi o`laroq, o`z tarkibiga ko`ra sifat jihatidan bir
turdagi emas balki u ishlab chiqarish yoki savdo-sotiq amaliyotining bir qismidir.
Uni, odatda, ayni shunday sifat bilan biladilar. Ammo logistikaga boshqa holatlar
ham xos u, kommersiya singari ixtisoslashgan tadbirkorlik muvaffaqiaytli
shakllanuvchi soxasiga ham aylandi. Bu kabi holat marketing sohasida ham sodir
bo`ladi.Bu esa kommersiya, logistika va marketingning rivojlanishining umumiy
tendensiyalari borasidagi oldinroq qabul qilingan qarorni tasdiqlaydi.
Logistika sohasida funksiyalarning qayta taqsimanishi amalga oshmoqda:
logistik vazifalarni belgilamoq va tashkiliy masalalar korxonaning logistik
xizmatlarida yuklatilmoqda, vazifalarni bajarish va logistik operatsiyalarning
amalga oshiqish borgan sari ko`proq holatlarda chetdagi ixtisoslashgan
tashkilotlarga topshirilmoqda. Ijtimoiy mehnatning bu xildagi bo`linishi
ixtisoslashgan servis xizmatlari, informatsion xizmatlar, transpor-ekspeditsion
xizmatlar, omborxona xizmati va hokazo kabilarga mustaqil biznes turi sifatida
ajralib chiqishlariga imkon yaratdi. Ularning vositachilik vazifasi logistika
samaradorligini sezilarli oshirishga xizmat qiladi.
92
Logistik faoliyatning ikki holati o`rtasida farqsizlanish amaliyotda
allaqachon tabiiy holatga aylanib ulgurdi. Biroq, logistik tadbirkorlik hali tizimli
tadqiqot obyekti bo`lib ulgurmadi.
Ma’lumki, ilmiy nuqtai-nazardan ham logistikani ikkiga bo’lish maqsadga
muvofiq xisoblanadi–ishlab chiqarish yoki tijoatga asoslangan tadbirkorlik
92
Ш.А.Бутаев, Қ.М.Сидиқназаров, А.С.Мурадов, А.Ў.Қўзиев. «Логистика” (Етказиб бериш занжирида оқимларини бошқариш).
“EXTREMUM-PRESS” нашриёти. Тошкент 2012
131
ko`rinishidagi xo`jalik faoliyati hamda mustaqil tadbirkorlikning asosiy tarkibiy
qismi bo`lib ulgurgan logistikalarga bo`lish - maqsadga muvofiq. Har birida o`z
muammolari va ularning yechimiga doir o`z vositalari bor. Va ularning har
qaysinisi ularni maxsus o`rganishga arziydi.
Logistikada,
bilim
sifatida
olib
qaralganda,
qidiriv
sohalarini
kengaytirmoqda va vazifalari ham murakkablashmoqda: u endi sifat jihatdan
ikkiga ajratilgan holatdagi logistik faoliyat uchun tavsiyalar ishlab chiqishga va
uning tajribasi o`laroq erishilgan barcha yaxshi jixatlarini o’zlashtirib olishiga
to`g`ri kelmoqda.
Amaliy tajribalar shndan dalolat beradiki, korxonaning real iqtisodiyoti
tarmoqlarida o`z logistik funksiyalarini amalga tadbiq etib olishlik uchun chet el
vositachi-korxonalarga 30% foizga yaqin kuchini sarf etadi. Hozigi kunda dunyoda
logistik faoliyat bozori yuzaga keldi va u bizning Respublikamizda ham eng jadal
rivojlanayotgan bozorlardan biriga aylandi. Uning o`rtacha yillik o`sish darajasi 5-
7% tashkil etadi. Xalqaro konsalting kompaniyalari ma’lumotlariga ko`ra jahon
savdo biznesida tushumning 40 foizidan ko`prog`i logistik vositachilar zimmasiga
to’g’ri keladi
93
.
Chet el adabiyotlarida logistik xizmatlar operatorlarini “provayder” deb
atash borgan sari odat tusiga aylanmoqda. Bu atama Respublikamiz tajribasiga
ham joriy etilmoqda. Ayni shu o`rinda, ushbu o`quv materialini to`g`ri
tushunishingizni ta’minlash maqsadida oydinlik kiritib o`tishimizga to`g`ri keladi.
Chet tilidan o`zlashtirib olingan so`zni o’zbek tilida, faqatgina uning
muqobili topilmagan vaqtdagina ishlatish mumkin. Aks holda tilda “tiqilish”lar
ro`y beradi, u tushunarsiz bo`lib qoladi. Chet tilidan o`zlashgan so`z aniqlikdan
mahrum bo`ladi va o`zlashtirish jarayonini qiyinlashtiradi.
Har bir fan o`z tilini yaratishga urinadi (u yoki bu fanning atamashunosligi,
u yoki bu kasbning o`ziga xos texnik tili) va bu til orqali tegishli ma’lumotlarni
93
Аникин Б.А., Тяпухин А.П. Коммерческая логистика: Учеб. М.: ТК Велби, Изд-во Проспект, 2005.-432 с.
132
maksimal darajada aniq yetkazib berishga urinadi. Bunday ehtiyoj obyektiv – u
milliy til rivojlanishiga turtki bo`ladi.
So`z logistikada ham o`ziga xos tashkiliy qurol bo`lib qolmoqda. Bu
odamlar o`rtasidagi o`zaro aloqaning shunday formasiki, undan u yoki bu g`oya va
tushunchalarni yuzaga chiqarish, ma’lum qilishga ehtiyoj paydo bo`lgandagina
ishga solinadi. Tushuncha uni ifodalovchi so`zlarsiz hech nima anglatmaydi. So`z
bu atrofida o`sha tushunchaning barcha tarkibi, tafsilotlari gurulanuvchi
mustahkam markaz demak. So`z konservatizmi bu – yangi bilimlarni
shakllantirishda, o`sha bilimlarni muayyan individuumdan ijtimoiy xotira sohasiga
ayni yangi bilimlar yaraladigan nuqtaga olib o`tish uchun eng muhim bo`lgan
sifatdir.
Odam o`zini o`rab turgan olamni ikki yo`l bilan taniydi – o`z his-tuyg`u
a’zolari va tafakkur orqali. Shuning uchun ham so`z nafaqat fikrni ishga tushirishi
va uni to`g`ri ifodalashi, balki, shu birgalikda muayyan hissiyotlarni ham
uyg`otishga qodir bo`lishi lozim. Bu ulkan sifat aynan ona tilga berilgan. Ona
tilimiz bir vaqtning o`zida bizning ham tafakkurimiz ham hissiyotlarimizga ta’sir
o`tkazadi, ya’ni, olamnin anglashning har ikki usulini birlashtiradi. U yangi bilim
o`zlashtirish asnosida kuch va vaqtni tejashga yordam beradi: uning yordami bilan
quvvatni saqlash qonuni yanada to`liqroq amalga oshadi. Shuni ham hisobga olish
lozimki, tilshunoslar va marketologlar yangidan yangi atamalarni o`zlashtirib
olishda faol bo`lgan ingliz tili informativ tillar turkumiga kiradi.
“Provayder” so`zining o’zbek tiliga olib kirilishini, go`yoki, uning rus tilida
to`g`ri muqobili yo`q ekanligi bilan izoxlanadi. Bu haqiqatga to`g`ri kelmaydi.
“Provayder (ing. provider) – ta’minlovchi, tashkilotchi, xizmat (masalan,
internetdan foydalanish xizmati) taqdim etuvchi shaxs yoki tashkilot”.
Vositachilarning roli zamonaviy logistikada biroz boshqacha, u nisbatan kengroq.
U orqali asosiy faoliyat doirasidagi muayyan funksiyalarning amaliy tadbiqi ifoda
etiladi, bu esa, vositachilik bazasida yangi to`laqonli tadbirkorlik turining paydo
bo`lishiga asos bo`lib xizmat qiladi. Milliy adabiyotlarda logistik vositachilarni
yana operatorlar deb ham ataladi. Bu ham o`z asosiga ega. Lotin tilidagi
133
“operatsiya” so`zi rus tilida qadimdan beri “iqtisodiy-xo`jalik tadbiri, Tijorat ish,
aylanma” kabi ma’nolarda qo`llaniladi. Operator ana o`sha amaliyotlarni amalga
oshiruvchi shaxs. Ularni zodagonlar qarorgohlaridagi boshqaruvchilarga
tenglashtirilgan.
Xo`jalik iqtisodiy faoliyatidagi murakkab va ko`pqirrali faoliyatni, kerak
bo`lsa, uni amalga oshiruvchi subyekti bilan ifodalovchi “vositachi” so`zining
o`rniga “provayder so`zini olib kirish haqida gap ketgani, aytish mumkin ,
muvaffaqiyatsiz urinish hisoblanadi.
Logistika sohasida turli xildagi xizmatlar taklif etuvchi ixtisoslashgan
kompaniyalar xorijda va bizning mamlakatda paydo bo`lganiga unchalik uzoq vaqt
bo`lgani yo`q. “Provayder” atamasini ilk bor logistik vositachini anglatish uchun
qo`llashmagan, balki kompyuter-axborot texnologiyalar oid xizmatlar, ayniqsa
internet xizmatlari yetkazib beruvchilarni ifodalangan. Bu kabi vositachilar
o`rtasida o`z mulkida magistral aloqa kanallariga ega bo`lgan asosiy (magistral) va
ana o`shalardan aloqa kanallarini ijara olib foydalanuvchi ikkinchi darajali
(shaharga oid) provayderlarga ajratishgan. Asosiy vositachilar, odatda juda katta
hajmdagi trafik bilan tijorat qiladilar va indivudual foydalalnuvchilarga xizmat
qilmaydilar, balki ikkinchi darajalilarga sotadilar.
Jahon savdo aloqalari tizimsidagi murakkablashuvlar iste’molchilarning
kompleks logistik xizmatlarga bo`lgan talabi oshganligi ketidan ham bo`ladi.
Logistik xizmatlar vositachi-firmalarining konsolidatsiya jarayoni davom etmoqda.
Nisbatan katta vositachi kompaniyalar turli mamlakatlarni qamrab oluvchi aniq bir
xizmat turi doirasidagi xizmatlar assortimentini kengaytirish imkoniyatlariga
egalar. Markazlashgan iqtisodiyotga faoliyat hajmidan kelib chiqqan holda ta’sir
o`tkazadi, bu esa iste’mol taklif qilinajak logisitk xizmat narxini oqlaydi.
Iste’molchi nuqtai nazaridan, logistik xizmatlar narxini quyidagilar belgilaydi.
94
- Vaqtni iqtisod qilish va buning hisobiga tabiiyki butun logistik jarayon
davomiyligini qisqartirishga erishish;
94
И.Д.Афанасенко, В.В.Борисова "Коммерческая логистика" учебник. изд.Питер-2012 г
134
- tugayotgan resusrslarni asosiy biznes jarayonlarga bog`lash imkoniyati va
mahsulot aylantirishdagi xatarning bir qismini vositachiga o`tkazish;
- Ta’minot tizimidagi mahsulotlarni qayta taqsimlab chiqish;
- Savdo kanallarining tashqi olam bilan hamohanglikda tez va adekvat
qayta sozlanishligi, mijoz xohishlariga nisbatan tezkor reaksiyalar;
- Professional vositachilarga nou-xau va ilg’or texnologiyalarni kiritish.
Tijorat logistika sohasida vositachilik xizmatlari ko`rsatuvchi tashkilotlar
o`zlari mavjud bo`lgan muddat davomida uzoq evolyutsion yo`lni bosib o`tdilar:
mijozlarga bir yoki bir nechta xizmat turlarini (odatda bular, omborlashtirish,
yukni qayta ishlash, ko`chirish va boshqa xizmatlar) taklif qiluvchi
kompaniyalardan to butun logistik xizmat kompleksini taklif qila oluvchi, shu
jumladan “korxona-mijoz” ta’minot tizmini integratsiyalashgan boshqaruv
xizmatini taklif qiluvchi kompaniyagacha. Ular o`z zimmalariga asosiy logistik
funksiyalarni bajarish vazifasini, buyurtmalarni qayta ishlash, shartnomalar tuzib
chiqish va imzolash va boshqa hujjat ishlari, yuklarni omborlarga joylashtirish va
ularni yakuniy iste’molchigacha eltib berishni tashkillashtirishni o’z zimmalariga
oladilar. Bunday hajimdagi vositachilik tizimsini tuzib chiqish ombor va transport
infratizimsiga tegishli hajmda sarmoya jalb qilishni, keng spektrdagi yuqori sifatli
logistik xizmat turlarini taklif qila oladigan yuqori malakali mutaxassislarni
tayyorlash, murakkab logistik tizim doirasida mijozlarning boshqa kontragentlar
bilan faoliyatini muvofiqlashtirish kabilarni talab qiladi.
Masalan,
yarimo`tkazgich
materiallar
ishlab
chiqarish
sohasiga
yo`naltirilgan korxonalarda logistik vositachilar bilan mustahkam aloqalar
o`rnatish ehtiyoji tug`iladi. Bu ularga global miqyosda xom-ashyo jamg`arish va
tayyor mahsulot yetkazib berish tizimini muvaffaqiyatli boshqarish imkonini
beradi. Logistik vositachilar yarimo`tgazgich qurilmalar ishlab chiqarish va
sotishning barcha biznes-jarayonlarida ishtirok etadilar. Ularning xom-ashyo
keltirishdan tortib tayyor mahsulotni yakuniy iste’molchiga sotishgacha bo`lgan
faoliyatlari barcha mamlakatlarni qamrab oladi.
95
95
F.E.Xo’jaev, D.M.Po’latxo’jaeva «Bojxona logistikasi» o’quv qo’llanma TDIU 2016
135
Kompleks logistik xizmatlar uchun talabning oshib borish faktorlari orasida
quyidagilarni ajratish mumkin:
- jahon iqtisodiyotida globallashuv;
- “aniq vaqtga” deb nomlanuvchi ishlab-chiqarish texnikasidan
foydalanmoq;
- elektron savdoning rivoji.
Jahon iqtisodiyotidagi golballashuv tovar aylanmasida kengaysish va
murakkablashishni yuzaga keltiradi, kuchli mahsulot tarqatuvchi zanjirlar,
tarmoqlar va kanallar yaralishiga zamin bo`ladi. Bu yuklarning masofaviy
ko`chirilishi jarayonini ratsionalizatsiyalash ehtiyojini va jamg`arma-sotuv
kanallari samaradorligini oshiradi.
Shunday qilib, logistik vositachi-tadbirkorlar – bu ishlab-chiqaruv yoki
tijoratga ixtisoslashgan korxonalar o`z logistik operatsiyalari yoki funksiyalarini
bajarishni shartnoma asosida qisman (yoki butunlay) topshiruvchi mustaqil
kompaniyalardir.
Bunday mustaqil logistik vositachi kompaniyalar mahsulot aylantirish
tashkiliy formalarini proyektlashtirish, mijozning ta’minot tizimini mustaqil tuzib
chiqiluvchi dasturlar asosida muvofiqlashtirishga qodirlar.
Sifatli
logistik
xizmat
ko`rsatish
deganda
zamonaviy
axborot
texnologiyalarini joriy qilishlik ham nazarda tutiladi. Chunonchi WMS (warehouse
management system) va TMS (transport management system) formatlari material
resurslar, texnika, ombor personali va real vaqt rejimidagi transport xizmati
faoliyatini operativ boshqarilishini ta’minlaydi, saqlash texnologiyalari va yuklarni
boshqa biznes-jarayonlar bilan integratsiyalashgan tartibda masofaviy ko`chirish
amaliyotini operativ boshqarishga zamin yaratadi.
O’zbekiston logistik xizmarlar bozirining asosiy muammosi Respublikamiz
markaziy shahar va hududlaridagi soha rivojiga doir bo`shliqni to`ldirishdan iborat.
Butun mamlakat miqyosida sifatli logistik xizmatni joriy qilish (bu esa logistik
vositachi majburiyatiga kiradi) uchun tegishli tartibda ombor va transport
infratizimsini yaratishni talab qiladi. Yana boshqa bir qiyinchilik manbai esa
136
O’zbekiston sharoitida mijozlarning biznes jarayonlarida ligistik vositachilar
integratsiyasi masalasidir. Bir qarashda kompleks xizmat ko`rsatuvchi logistik
vositachi bilan hamkorlik korxona uchun manfaatlidek ko`rinishi mumkin, zero,
bunda ish yanada profeionalroq tartibda va sifatli amalga oshiriladi. Ammo bu
iddao har doim ham haqqoniy emas. O`z logistik faoliyatini vositachiga topshirib
qo`yishlik bilan kompaniya o`z bisnes jarayoning bir qismi ustidan nazoratni
qo`ldan chiqaradi. Tor ixtisoslashgan vositachilarning kooperatsion faoliyati zarur.
Bunday kooperativ korxonaga logistik funksiyalarni ishonib topshirsa
bo`ladi. Ammo, agar vositachi barcha logistik funksiyalarni (rejalashtirish,
transport bilan ta’minlash, ombor xizmati, sotuv oldi tayyorlovni amalga oshirish,
yuklarni bojxona uchun saralash va boshqa ishlar) unda bu xizmatlar
buyurtmachisi ta’minot tizimida keraksiz bog`lamga aylanib qolishi turgan gap. U
yoki bu turdagi logistik funksiyani vositachiga ishonib topshirish borasida qaror
qabul qilish, albatta, o`zidan keyin ana shu bozor rivojlanish tendensiyalarining
ayni shu xizmat turiga bo`lgan talab va taklif taxlili, xarajatlar hisobi, foydalar,
xavflar va personalni ruhlantirish amaliyotlari bo’lishi lozim.
Tijorat logistika sohasidagi zamonaviy tadbirkorlikning o`ziga xos jihati
kompleks logistik operatsiyalar va funksiyalarni bajarishga bo`lgan intilishdadir.
Tizim doirasida birgalikdagi faoliyat doirasida mahsulot oqimiga xizmat qiluvchi
logistik zanjir integratlari (Supply Chain Integrators) yuzaga kelishi bilan logistik
vositachilik borgan sari ko`proq xizmatlar “paket”i sifatida baholanmoqda.
Logistik xizmatlar komplekslni kengayish tendensiyasi kuzatilmoqda
96
.
Logistik
xizmatlar
bozirida
zahiralarni
boshqarish
strategiyasini
modellashtirish instrumentariyasiga ega bo`lgan vositachilar yuzaga keldi. Ishlab
chiqaruvchi va tijorat korxonalari ularga birgalikdagi logistik faoliyatni
integratsiyalashgan tartibda rejalashtirish va mahsulot aylanmasi tizimida
hamkorlar
o`rtasidagi
tashkilotchilik
masalalarida
o`zaro
munosabatlar
umumiylashtirish masallalarini hal etish singari vazifalarni shartnoma asosida
96
И.Д.Афанасенко, В.В.Борисова "Коммерческая логистика" учебник. изд.Питер-2012 г
137
topshirmoqda. Bu turdagi logistik vositachilar faoliyati konstanting vazifalarni ham
o`z ichiga oladi. Ularga nisbatan ba’zan “Yetakchi logistik provayder” yoki “Lead
Logistic Provider” atamasi qo`llanadi. Logistik xizmatlar bozoridagi bu turdagi
vositachilikka General Motors corp. va Menio Worldwide CNF Inc. ning
birgalikdagi faoliyatini misol qilib keltirishimiz mumkin. Bu vositachi GM barcha
logistik operatsiyalari (yiliga o`rtacha 6 million aylanma)ni boshqaradi, 200
mamlakatda faoliyat yuritadi, 12,4 ming vositachilar va dilerlar bilan ishlaydi.
Har kuni 82 ming t. hajmdagi moddiy va kemplektlashtiruv, shuningdek,
ikkinchi darajali bozor uchun zaxira ehtiyot qismlar tushirish hamda 35 ming
tayyor avtomobillar oqimini qayta ishlaydi. Bu kompaniyaning yillik mablag’
aylanmasi 120 million AQSH dollarni tashkil qiladi. Uning tushumlariga GM
logistik xizmat xarajatlari iqtisodining foiziy qismi sifatida qaraladi.
Shunday qilib, iqtisodiy oqim tashkiliy formalaridagi murakkablashuvlar
logistik xizmat spektridagi murakkablashuvlarni keltirib chiqaradi. Yangi mehnat
taqsimlanuvi sodir bo`ladi. Oqimni tashkillashtirishning yangi darajasiga
ko`tarilish logistik funksiyalar murakkablashuvini, ularni standartlashtirish
ehtiyojini, unifikatsiya va sifat ko`rsatkichlarini yaxshilashni taqazo qiladi.
Logistikada tadbirkorlikka darajali yondashuv iqtisodiy oqim tashkiliy formalari
murakkabligi, logistik tarmoqning jadal rivoji bilan shartlashtirilgan.
Dostları ilə paylaş: |