‘zbekiston respublikasi oliv va o rta maxsus ta’lim vazirligi

11 yillik majburiy o‘rta ta’lim maktablarining tarkibi
11 yillik majburiy o‘rta ta’lim maktablari tarkibining asosini 
o‘quvchilarning rivojlanish darajalarini davrlashtirish tashkil 
qiladi. Bunda o‘quvchilaming turli yosh davrlariga xos boigan 
jihatlariga tayaniladi.
Ilk darajadagi tayyorlov guruhlari
bolalami ruhiy pedagogik 
jihatdan maktabdagi o‘quv jarayoniga tayyorlaydi. Ularda dastlabki 
o‘qish, hisoblash, o‘z fikrini bayon qilish, o‘quvchilaming jamoada 
o‘zini tutish ko‘nikmalari hosil qilinadi.
11 yillik majburiy o ‘rta ta ’limning birinchi bosqichi
bosh­
langich ta iim hisoblanib, u I-IV sinflami qamrab oladi. Bu 
bosqichga, asosan 7 yoshdan, jadal rivojlangan bolalar esa 6 yosh­
dan jalb qilinadi. Mazkur davrda o'quvchilarda jadal rivojlanish 
jarayoni kechadi. Ularda о‘quv faoliyati usullari, bilimlarni mus­
taqil egallash layoqatlari va bilish vazifalarini bajarishda mazkur 
bilimlarni qoilash ko‘nikmalari shakllantiriladi. Natijada, ularda 
muloqot ko‘nikmalari rivojlanadi. Boshlangich ta iim jarayonida 
o‘quvehilarda o'quvchi shaxsining shakllanishi, layoqatlarining 
yaxlit tarzda rivojlanishi, o‘qishga boigan ishtiyoq, moyillik amalga 
oshadi. 0 ‘quvchilar o‘qish, yozish, hisoblash, o‘zlarini ijodiy 
jihatdan namoyon qilish, nutq madaniyati, xulq-atvor meyorlari, 
gigiyenik talablarga rioya qilish ko‘nikmalarini egallaydilar.
Boshlangich taiim (I-IV sinflar) jarayonida o‘quvchilami 
rivojlantiruvchi, shaxsga yo‘naltirilgan, kompetentsiyaviy yonda- 
shuvga asoslangan taiim-tarbiya tizimi amal qiladi. Maktabga ilk 
qadam qo‘ygan bolalar o‘z yosh xususiyatlari hamda tafakkur va 
ruhiy taraqqiyot darajalariga muvofiq keladigan ta’limiy faoliyatga 
kirishadilar. Bu davrda o‘qish, o‘rganishga asoslangan faoliyat 
yetakchi mavqega ega boiadi. Boshlangich sinf o‘quvchilarida 
o'qish hamda o‘rganishga qaratilgan faoliyatoing shakllanishi, har 
bir о'quv fani bo‘yicha bilimlarni egallash jarayonida ulaming ongi, 
tafakkuri jadal tarzda rivojlanadi. Bu ong va tafakkur o‘z xarakteriga
43

---

ко1 ra nazariy hamda ilmiy tushunchalami o‘zlashtirish natijasida 
vujudga kelgan ong va tafakkur bo‘lib, bolaning jadal tarzda 
taraqqiy etishi, dunyoqarashining rivojlanishini ta’minlaydi.