A. Zikiryayev, A. To ‘ xtayev, I. Azimov, N. Sonin

73­ rasm.
Seleksiya natijasida yetishtirilgan 
bug
‘
doyning past bo
‘
yli, serhosil navi 
tarkibida yuqori sifatli kleykovina (B) 
mavjud. Dastlabki nav (A).
B
A

---

144
SELEKSIYA ASOSLARI
VI BO‘LIM
maq sa dida amalga oshiriladi. Bunday duragaylash keyinchalik qat’iy tan­
lash bilan qo‘shib olib borilganda zotning xususiyatlarini yaxshilashga im­
kon yaratadi.
Hayvonlarning har xil zotlarini yoki o‘simliklarning navlari hamda 
turlararo chatishtirishda hosil bo‘lgan birinchi avlod duragayi hayotiy 
xususi yat lari bir muncha yuqori bo‘lishi va kuchli rivojlanishi bilan farq 
qiladi. Bu hodisa duragay kuchi yoki geterozis deyiladi. Bunda ko‘pchilik 
genlar geterozigotali holatga o‘tadi va dominant genlarning qulay o‘zaro 
ta’siri vujudga keladi. Hozirgi zamon seleksiyasining erishgan yutuqlaridan 
biri — duragaylarning turlararo bepushtligini bartaraf qilish yo‘llarini 
ishlab chiqish bo‘ldi. Dastlab bu usulni o‘tgan asrning 20­ yillarida 
rossiyalik olim G.D. Karpyechenko ka ram bilan turpni chatishtirishda 
qo‘llashga muvaffaq bo‘ldi. Inson tomonidan yaratilgan bu yangi o‘simlik 
karamga ham, turpga ham o‘xshamagan. Ularning mevasi 2 qismdan 
iborat bo‘lib, yarmi karamga, yarmi turpga o‘xshardi.
Keyinchalik esa bug‘doy bilan bug‘doyiq duragayini olishga muvaffaq 
bo‘lindi. Bu duragay asosida bug‘doyning yangi donli yem­xashak navi 
yaratildi, u bir mavsumda 3—4 marta o‘rib olinadi, 300—450 s/ga yashil 
massa beradi. Bir­biridan uzoq turlarni duragaylash yo‘li bilan yana yangi 
donli va yem­xashakbop o‘simlik — bug‘doy bilan javdar duragayi olindi. 
Bu dura gay
 tritikale
deb ataladi. Bug‘doy va javdarning eng yaxshi xusu­
siyatlarini to‘plagan bu o‘simlik yuqori hosildor, ko‘p miqdorda yashil 
massa to‘playdi va yuksak darajadagi oziqlik sifatiga ega. O‘simlikshunos­