O‘zbеkiston rеspublikаsi

 
 
 
 
17.5-rasm. Yer taklifi 
 
Taklif chizig‘ining absolyut elastik emasligidan shu kelib chiqadiki, uning 
narxi (bir gektariga) qanchalik oshmasin, yer taklifi o‘zgarmaydi. Yerning real narxi 
S
 
Q
*
 
Bir gektarga 
so’m 
gektar 
P
 
Q,
 
0 

---

240 
qanday bo‘lishini aniqlash uchun unga bo‘lgan talabni tahlil qilish kyerak bo‘ladi. 
Taklif o‘zgarmasa, bozor narxini o‘rnatilishida talab katta rol` o‘ynaydi. 
Yerga talab. 
Yerga bo‘lgan talab ikki xil bo‘ladi: qishloq xo‘jaligida 
foydalanish uchun bo‘lgan. Yerga talab va noqishloq xo‘jaligida foydalanish uchun 
bo‘lgan talab.
D
= 
D
q/x
 
+
D
noq/x
, bu yerda
D
- umumiy talab;
D
q/x
 
- qishloq xo‘jaligi 
uchun talab; 
 D
q/x
 
- noqishloq xo‘jaligi talabi. 
Ushbu talablarni grafikda quyidagicha tasvirlash mumkin (17.6-rasm). Bu 
yerda qishloq xo‘jaligi uchun bo‘lgan talab chizig‘i manfiy yotiqlikka ega. Nega 
deganda, yer unumdorligining kamayish qonuniga asosan, mavjud texnika va 
texnologiya o‘zgarmaganda foydalaniladigan yerning ortib borishi, uning 
hosildorligini kamayib borishiga olib keladi. D.Rikardoning (1772-1823) ilmiy 
asarlari yer unumdorligining kamayish qonunini keng tarqalishida muhim rol 
o‘ynagan. 
 
 
17.6-rasm. Yerga talab
Noqishloq xo‘jalik sohalarining yerga bo‘lgan talab chizig‘i ham manfiy 
yotiqlikka ega. Bu yerda ham qurilish uchun nafaqat shahar ichidagi yerlardan 
foydalaniladi (ular cheklangan), balki shahar atrofidagi yerlardan ham foydalanishga 
to‘g‘ri keladi. Hozirgi vaqtda qishloq xo‘jaligi bilan bog‘liq bo‘lmagan sohalar uchun 
yerga bo‘lgan talab o‘sish tendentsiyasiga ega. 
Ushbu talab o‘z ichiga uy-joy qurish uchun bo‘lgan talabni, infratuzilma 
ob`ektlari uchun va sanoat ob`ektlari qurish uchun bo‘lgan talablarni oladi. Inflatsiya 
darajasi yuqori bo‘lganda ko‘pchilik ortiqcha pulini yer sotib olishga sarflaydi (yerga 
bo‘lgan inflyatsion talab). Shuning uchun ham yer boylikni saqlash va uni ortishini 
ta`minlash ob`ekti sifatida qaraladi. Noqishloq xo‘jalik yerlarga talab yerning 
hosildorligiga bog‘liq bo‘lmay, ko‘proq uning qulay joylashuviga (shaharga yaqin) 
bog‘liqdir. Odatda shahar markazlaridagi yer narxi yuqori bo‘ladi, shahar markazidan 
yiroqlashgan sari esa uning narxi kamayib boradi. 
Qishloq xo‘jaligi uchun kyerak bo‘lgan yerlarga talab uning hosildorligiga va 
bu hosildorlikni oshirish imkoniyatlariga, yerning joylashuviga (qishloq xo‘jalik 
mahsulotlari iste’molchilaridan uzoqlashish darajasiga) bog‘liq. 
P