Qushlarning ko‘payishi. Qushlarning ko‘payish davri
tuxumdan chiqadigan jo‘jalar uchun
oziqning mo‘l-ko‘l bo‘lishiga bog‘liq.
Erkak qushlarda bir juft urug‘don va
bir juft urug‘ yo‘li bo‘lib, u kloakaga
ochiladi. Urg‘ochilarida bitta tuxum-
don va tuxum yo‘li bo‘lib, tuxum
hujayra tuxum yo‘lida urug‘lanadi.
Urug‘langan tuxum ohak po‘choq
bilan o‘ralib, kloaka orqali tashqi
muhitga chiqariladi. Qushlar tu xum
hujayrasida sariqlikning miqdori
ko‘p, metamorfozsiz rivojlanadi
( 10.25-rasm) .
Jinsiy ko‘payish bilan bog‘liq bo‘lgan instinktlar
yaxshi rivojlangan. Tuxumidan chiqqan jo‘jalarning tuzilishiga qarab:
jo‘ja ochadigan va
jish bola ochadigan qushlarga bo‘linadi.
Jo‘ja ochadigan qushlarning tuxumidan chiqqan jo‘jalarning tanasi par bilan qoplangan va
ko‘zi ochiq bo‘ladi. Jo‘jalar ko‘p o‘tmay onasining ortidan yugurib ketadi (qirg‘ovul, bedana,
o‘rdak, g‘oz va tovuq).
Jish bola ochadigan qushlarning jish bolalari ko‘zi yumuq, quloq teshigi yopiq, yalang‘och
tanasi siyrak, mayin patlar bilan qoplangan bo‘ladi. Ularni ota-ona qushlar boqadi (kaptar,
qaldirg‘och, chumchuq, qarg‘a, musicha, laylak hamda yirtqich qushlar) (
10.26–10.27-rasmlar ).
XULOSA QILAMIZ •
Sodda tuzilishga ega bo‘lgan umurtqasiz hayvonlar jinssiz va jinsiy usulda ko‘payadi.
•
Erkak va urg‘ochi jinsiy organlari bitta organizmda joylashgan hayvonlar
germafroditlar deyi ladi.
•
Murakkab tuzilishga ega bo‘lgan umurtqasiz hayvonlar faqat jinsiy usulda ko‘payadi.
•
Hasharotlar chala yoki to‘liq o‘zgarish bilan rivojlanadi.
•
Umurtqali hayvonlarning jinsiy organlarini tuxumdon va urug‘donlar tashkil etadi.
•
Amfibiyalarda tashqi urug‘lanish, qushlarda ichki urug‘lanish kuzatiladi.
•
Qushlarning tuxumi qattiq ohak po‘choq bilan himoyalangan.
10.26-rasm . Qushlarning jo‘jalari.
10.27-rasm . Qushlarning jish bolalari.
10.24-rasm . Ko‘l baqasining rivojlanishi.
10.25-rasm . Qushlar tuxumining tuzilishi.
ohak po‘choq
po‘choq osti parda
havo kamerasi
suyuq oqsil
oqsil kanopcha
sariqlik
murtak diski
