I. M. Mustafayev O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Botanika instituti katta

Juft tuyoqlilar turkumi
ning 
oyoqlari da muguz tuyoq bilan 
qoplangan bir yoki ikki juft bar
-
moqlari bo‘ladi. Juft tuyoqlilarga
oyoqlari uzun, tеz yugurishga 
moslashgan o‘txo‘r hayvonlar, 
masalan, qo‘y, sigir, echki, bug‘u, 
kiyik, jirafa, zubr, bizon, tuya mi-
sol bo‘ladi. To‘ng‘iz, suv ayg‘iri – 
bеgеmotning bo‘yni, dumi va 
oyoq lari kalta bo‘ladi.
Sutemizuvchilarni 
teriologiya
fani o‘rganadi.
Xordali hayvonlarning sistema-
tikadagi o‘rni bilan tanishamiz.
Tip
Xordalilar
Sinf
Qushlar
Sutemizuvchilar
Turkum
Chumchuqsimonlar
Toq tuyoqlilar
Oila
Qaldirg‘ochlar
Otlar
Urug‘
Haqiqiy qaldirg‘ochlar
Otlar
Tur
Qishloq qaldirg‘ochi
Turkman quloni
YANGI BILIMLARNI QO‘LLAYMIZ
Bilish va tushunish
1. Umurtqali hayvonlarning asosiy sinflarini ayting. 
2. Sutemizuvchilarda tuyg‘u organi vazifasini bajaruvchi vibrissalar qayerda joylashgan?
3. Sutemizuvchilar hayotida hid bezlari qanday ahamiyatga ega?
4. Nima sababdan kenguruning bolasi urg‘ochisining xaltasida rivojlanadi?
5. Ko‘rshapalaklar tunda ov qilishga qanday moslashgan?
Qo‘llash
O‘zingiz o‘rgangan qushlar va sutemizuvchilar sinfi vakillari va ular mansub bo‘lgan sistematik 
birliklar nomini yozing. 
Tur
Urug‘
Oila
Turkum
Sinf
Tip
Tahlil
1. Qushlar tashqi tuzilishidagi uchishga moslashgan belgilar nimalardan iborat?
2. Yapaloqqushlarning patlari g‘ovak va yumshoq bo‘lishining qanday ahamiyati bor?
Sintez
Qush patlari va sutemizuvchilarning yungi shox moddadan iborat. Ularning o‘xshash funksional 
jihatlarini toping. 
Baholash
Qush patlari va sutemizuvchilar yunglari teridagi mayda muskul tolachalari qisqarganda ko‘tariladi 
va ular orasiga havo kiradi. Bu xususiyatning tana haroratini saqlashdagi ahamiyatini baholang.
Topshiriq
1. Tuyaqush dasht va cho‘llarda yashaydi. Uning oyoqlari va bo‘yni uzun bo‘ladi. Tanasining bunday 
tuzilishi uning hayotida qanday ahamiyatga ega? Fikringizni do‘stlaringiz bilan muhokama qiling.
2. Par yostiqlar tayyorlashda faqat suv qushlarining paridan foydalaniladi. Sababini izohlang. 
Jirafa
Kiyik
Bizon
Qo‘y

---

35
O‘simliklar dunyosi
Ignabargli o‘simliklar bo‘limi
Gulli o‘simliklar bo‘limi
Ikki urug‘pallali o‘simliklar sinfi
Bir urug‘pallali o‘simliklar sinfi
Ra’nogullilar tartibi
Bug‘doygullilar tartibi
Ra’nodoshlar oilasi
Bug‘doydoshlar oilasi 
Na’matak turkumi
Na’matak
Bug‘doy
Oddiy na’matak
Yumshoq bug‘doy
Oddiy na’matak