• uzoq muddatli foydalanishga oid tovarlar:
Tovarlar va xizmatlar assortimenti - bu foydalanish b o ‘yicha bir-
biriga juda o ‘xshash tovarlar (xizmatlar) guruhidir.
Sanoatda ishlatiladigan tovarlar.
Ular ishlab chiqarish jarayonida
ishtirok etishi va yangi qiymat yaratish darajasiga qarab quyidagi gu
ruhlarga b o ‘linadi:
• materiallar va detallar;
• kapital shaklidagi mulk (inshootlar, yordamchi dastgohlar);
• yordamchi materiallar va xizmatlar.
Ular tayyor mahsulotning
asosini tashkil etmaydi, uning sifati,
k o ‘rinishi, xususiyatlarini oshiradi, mahsulotni tayyorlashga xizmat
qiladi. Xarajat sifatida mahsulot tannarxiga qo‘shiladi. Masalan,
yozuv
qog‘ozi, moylovchi y o g iar, toshko‘mir - yoqilg‘i sifatida, qalamlar, ip,
podkladka materiallari va h.k.
Tovami iste’mol qilishda tovam ing iste’mol
xususiyatidan tashqari
uning sifati ham muhim ahamiyatga ega.
Tovar sifati - bu tovaming o ‘z funksiyalarini bajarishda k o ‘rinadi
va u quyidagi parametr bilan xarakterlanadi, ya’ni uzoq muddat xizmat
k o ‘rsatishi, pishiqligi, foydalanishda soddaligi va boshqalar.
Marketing fani bo‘yicha tovar sifati xaridorlar bergan baho bilan
oichanadi.
Iste’mol jarayonida tovaming o ‘ziga xos alohida
xususiyatlari b o i-
gani kabi, xizmat iste’molida ham bir qancha elementlar mavjud. Har
qanday servis faoliyati m ijozlaming ehtiyojlarini qondirishga yo‘nalti-
55 М аркетинг: Укув куллан м а / Ф.Т. Базарова. У зб еки стан Республикаси О ли й ва у р та
м ахсус таълим вазирлиги; -Т .: И ктисод -М олия, 2015.- 424 б
181
rilgan. Shu sababli talabni o ‘matish servis sohasi mexanizmini tushunish
uchun zarur hisoblanadi.
Ehtiyojni qondirish degani - bu biror bir yo‘q
narsani bor qilish,
kerakli narsani berishdir. Lekin, tadqiqotlar shundan dalolat beradiki,
ehtiyoj qiyin strukturaga egadir. Unda ikki asosiy komponent ajralib
turadi: obyektiv va subyektiv.
Ehtiyojlardagi obyektivlik - bu insonning tashqi tabiat va ijtimoiy
m uhit va o ‘z organizmi xususiyatlaridan real bogiiqligidir.
Bunday
talablar uyquga, ovqatga, nafas olishga va boshqa biologik talablarga
bo iin ad i. Ularsiz hayot mumkin bo‘lmaydi, shuningdek ayrim qiyin
ijtimoiy talablar. Ehtiyojlardagi subyektivlik - bu subyekt tomonidan
taqdim etiladi,
u tomonidan belgilanadi, unga b o g iiq b o iad i.
Ehtiyoj lam ing subyektiv komponenti - bu inson tomonidan o ‘zining
obyektiv muhtojligini anglashidir (to‘g ‘ri yoki illyuziyali). Obyektiv
muhtojlik va ushbu muhtojlikni subyektiv tushunish o ‘rtasidagi qiyin
munosabatlar, servis faoliyati uchun juda keng imkoniyatlar yaratadi
(9.2.2-chizma).
Xizmatlar aynan o ‘sha ehtiyojlami qondirish
funksiyasini bajaruv-
chi xususiyatga ega. Ulami iste’mol jarayonida 4 ta xarakteristika orqali
farqlash mumkin (9.2.2-chizma).
Dostları ilə paylaş: