B2b
biznes uchun biznes (Business-to-business) kompaniyalaming
elektron muhitda kompaniyalar bilan o ‘zaro munosabatlarini belgilaydi.
Texnik jihatdan, bu o ‘zaro aloqa odatda standart vositalar va qoidalar
to ‘plam iga ega ixtisoslashtirilgan ochiq Intemet-platformalarga asosla-
nadi. Interfaol m a’lumotlar bazalari nafaqat katta hajmdagi takliflarni
taqdim etish, balki buyurtmalami bajarish jarayonini kuzatish imkonini
beradi. B2b bitimlari k o ‘pincha tovarlarni ulgurji yetkazib berishni tash
kil etish va ishlab chiqarish zavodlariga buyurtmalami joylashtirishni
o ‘z ichiga oladi. B2b an ’anaviy sotishdan ko ‘ra k o ‘proq sheriklik xusu-
siyatga xosdir.
U ommaviy xarakterga ega emas, balki uzoq muddatli
hamkorlikka urg‘u berish bilan ham ajralib turadi. Biznes sheriklik
sharoitida sotish va unutib yuborish usuli qabul qilinmaydi. Shuning
uchun yanada ishonchli aloqa talab qilinadi. Qoida tariqasida, har ikki
tomondan hamkorlikni alohida menejer yoki barcha masalalar bo‘yicha
birgalikda ishlaydigan guruh boshqaradi. K o‘pincha, muhim muzokara-
lar birinchi kelishuv amalga oshirilishidan bir necha oy oldin amalga
oshiriladi. Misol, sotuvchi - bu yog‘ochni qayta ishlash zavodi, iste’mol
chi - bu mebel ishlab chiqaradigan va sotadigan zavod. Shunga o'xshash
munosabatlar qurilish,
avtomobilsozlik, oziq-ovqat va boshqa sohalarda
mavjud.
B2C
biznes - iste’molchiga (Business-to-Consumer) - bu yuridik va
jism oniy shaxslar o ‘rtasidagi bitimlami o ‘z ichiga oladigan elektron tijo
rat turi. B2C bugungi kunda elektron tijoratning eng mashhur shakli.
Bunday holda, faoliyat iste’molchiga to ‘g ‘ridan-to‘g ‘ri sotishga qaratil
gan. K o‘pincha biz internet orqali chakana savdo haqida gaplashamiz.
B u ixtisoslashgan savdo portallari, elektron bozorlar yoki to ‘g ‘ridan-
to ‘g ‘ri j o ‘natmalar b o ‘lishi mumkin. Natijada, xaridorlar sotuvchilaming
raqobatbardosh takliflari asosida o ‘z uylariga mos tovarlarni tanlash va
to ‘lash imkoniyatiga ega bo‘Iadilar. Sotuvchilar chakana savdo va
xodimlar xarajatlarini y o ‘q qilish va iste’molchilaming xohish-istaklari
to ‘g ‘risida to ‘g ‘ridan-to‘g ‘ri tushunchaga ega b o ‘lish orqali inventarizat-
siya va ayirboshlashni kamaytiradi. B2Cning
eng yirik namunalaridan
biri bu AQShda joylashgan, dunyo bo ‘ylab 50 milliondan ortiq mijoz-
larga ega b o ‘lgan kitob sotish sayti bo‘lgan www.amazon.com. U bir
necha yil davomida Q o‘shma Shtatlardagi kitob d o ‘konlarini orqada
qoldirishga muvaffaq bo ‘ldi. M intaqalarda intemetga ulanish bilan bog‘-
liq muammolami yechilishi, to ‘lov tizimlari va yetkazib berish xizmat-
280
larining ishonchli ishlashi bilan B2Cning iste’molchilar uchun tovarlar
va xizmatlar yetkazib berishda yirik shaharlar va olis hududlar o ‘rtasida-
gi tafovutlami bartaraf etishi iste’molchilar
uchun yanada samarali
b o ‘lmoqda. B2Cning yana bir ijobiy tomoni - bu minimal miqdordagi
vositachilar bilan to ‘g ‘ridan-to‘g ‘ri sotish. Vositachilarning yo‘q qilini-
shi mahalliy sharoitda raqobatbardosh narxlami belgilashga va hatto
ulami oshirishga imkon beradi (vositachilarning ulushi bundan mustas-
no), bu tabiiy ravishda daromadning oshishiga olib keladi.
C2A
iste’m olchi-m a’muriyat (Consumer-to-Administration) iste’
molchilami m a’muriyat bilan o ‘zaro ta ’sirini belgilaydi. Biznes va
m a’muriyatning o ‘zaro aloqasi tijorat tuzilmalarining davlat tashkilotlari
bilan, mahalliy hokimiyat organlaridan tortib xalqaro tashkilotlargacha
b o ‘lgan biznes aloqalarini o ‘z ichiga oladi.
C2C
iste’m olchidan-iste’molchiga (Consumer-to-Consumer) - bu
iste’molchilar o ‘rtasida tovarlar va xizmatlami sotish. Jismoniy shaxslar
o ‘rtasidagi bitimlami amalga oshirishni nazarda tutadigan elektron tijo
rat turi.
Bunday holda, sayt xaridor va sotuvchi o ‘rtasida vositachi vazi-
fasini bajaradi. Bu odatda elektron e ’loOnlar taxtalari (Avito va
boshqalar) yoki elektron savdo maydonchalarida savdo qilish bilan
bog‘liq.
B2G
Biznes-hukumat (Business-to-Govemment) - biznes va davlat
o'rtasidagi munosabatlar. Odatda bu atama elektron tijorat tizimlarini
tasniflash uchun ishlatiladi. B2G tizimlarining namunasi elektron davlat
xaridlari tizimidir. Keng m a’noda, bu tushuncha elektron m a’lumot al-
mashish vositasidan foydalangan holda davlat yoki korxona muassa-
salariga xo‘jalik yurituvchi subyektlar tomonidan k o ‘rsatiladigan har
qanday pullik xizmatlami o ‘z ichiga oladi. B2G shakllari (davlat va biz
nes o ‘rtasidagi o ‘zaro munosabatlar) quyidagilami o ‘z ichiga oladi:
• xizmatlami yetkazib berish va yetkazib berish b o ‘yicha davlat
buyurtmalari;
•
lizing munosabatlari, unda biznes ijarachi sifatida ishlaydi;
• moliyaviy lizing - uskunalami lizingga berish;
• davlat-xususiy sheriklik;
• imtiyoz shartnomalari.
C2B
isteinolchi-biznes (Consumer-to-business) bu elektron tijorat
intemetdan tovarlar yoki xizmatlami sotish uchun foydalanadigan tash
kilotlar va sotuvchilami tovarlar yoki xizmatlarga o ‘z takliflarini joy-
281
lashtirish uchun qidirayotgan shaxslar o'rtasida amalga oshiriladi. Iste’-
m olchiga kompaniyalar tomonidan taklif etilayotgan turli xil tovarlar va
xizm atlaming narxini mustaqil ravishda belgilash imkoniyatini beradi.
Elektron tijoratning ushbu turi qolganlarga nisbatan eng kam rivojlan
gan. Bunga o ‘z xaridoriga mahsulot yoki xizmatni sotib olishni istagan
narxini nomlash imkonini beradigan www.priceline.com amerika kom-
paniyasi misol bo‘la oladi. Shunday qilib,
talab shakllantiriladi, bu esa
talab qilingan narx bo'yicha sotish b o ia d i degani emas. Sotuvchi joriy
talablar m aium otlarini ishlatgan holda yakuniy qaromi qabul qiladi.
C2B sayti xaridorlaming takliflari natijasida hosil b o ig a n narxni sotuv-
chini topishda vositachi sifatida ishlaydi. Elance C2Bga misol b o iib ,
unda iste’molchi loyihani belgilangan muddatda e io n qiladi va bir
necha soat ichida kompaniyalar yoki shaxslar iste’molchining talablarini
ko‘rib chiqishadi va loyihaga ariza berishadi. Iste’molchi takliflami
ko‘rib chiqadi va loyihani yakunlash uchun kompaniya yoki shaxsni tan-
laydi. Elance butun dunyo bo'ylab iste’molchilarga bunday tranzaksiya-
lar uchun uchrashuv joyi va platformasini taqdim
etish orqali imkoniyat
yaratadi. Mehmonxonalar, reyslar va avtoulovlami ijaraga berish b o 'y i
cha eng yaxshi bitimlar.
Dostları ilə paylaş: