Microsoft Word 04 Kishlok xujaligida investitsion jarayonlar

4.Daromadlikning ichki me'yori (Internal Rate of Return). 
Daromadning ichki me'yori deganda, doimiy olinadigan daromadni kapitallash, investitsiyaga teng 
summani beradigan hisoblangan foiz stavkasi tushuniladi. Uning natijasida kapital qo‘yish 
operatsiyada qoplanadi. Boshqa so‘z bilan aytganda ichki daromadlilik normasiga teng stavka bo‘yicha 
investitsiya summasi foizda hisoblanganda daromad vaqtida taqsimlanadi. Stavka qancha yuqori bo‘lsa 
kapital qo‘yilma samarasi shunchalik yuqori bo‘ladi. 
IRR investitsiyalashga yo‘naltirilgan mablag‘larni qoplash darajasini bildiradi va o‘z tabiati 
bilan turli foiz stavkalarga yaqin. IRR ni aniqlash usuli daromadlar taqsimlanishining aniq 
xususiyatlariga va investitsiyaga bog‘liq. 
Umumiy holda, investitsiya va undan qaytish to‘lovlar oqimi ko‘rinishidagi berilsa, IRR 
quyidagi tenglama asosida aniqlanadi: 
(13.5) 
Buni r ga nisbatan chiziqli interpolyasiya yoki Nyuton - Rafson usuli yordamida yechiladi.
IRRni aniqlash pul tushumlari miqdori bo‘yicha bir xil bo‘lmaganda qiyin bo‘ladi. Bunday xolda 
hisoblash jarayonini sinab ko‘rish va xatolar usuliga murojat qilib o‘zgartirish kerak. Bunga bir nechta 
sonlar ichida IRRning qiymati aniqlanadi. IRR investor tomonidan investitsiyalash uchun qaysi bahoda 
kapitalni olish bo‘yicha standart hisob sifatida o‘zi uchun tanlanadi. Investitsiyani maqbul
daromadlilik darajasi barer koeffitsienti HR deyiladi. Buni taqqoslash tamoyili quyidagicha: 
- agar IRR > HR loyiha maqbul;
- agar IRR < HR loyi'a maqbul emas; 
- agar IRR = HR turlicha qaror qabul qilish mumkin. 
IRR foydasiz loyihalarni o‘tkazib yuboruvchi elak vazifasini bajaradi. Undan tashqari loyihalar 
foydalilik darajasi bo‘yicha tartiblashda asos bo‘lib xizmat qiladi. 
Usulning kamchiliklari: 
- IRR stavkasi bo‘yicha loyihadan barcha oraliq pul tushumlarini reinvestorlashda kam real 
holatni ko‘zda tutadi. Hayotda mablag‘ qismi divident ko‘rinishida to‘langani, bir qismi past 
daromadli, lekin ishonchli aktivlarga, masalan davlatning qisqa muddatli obligatsiyalariga va 
boshqalarga investitsiyalangan bo‘lishi mumkin; 
- usul konvensial bo‘lmagan pul oqimlarida ichki daromadlilik normasi ko‘pligi muammosini 
yechmaydi, ba'zan bunday xollarda IRR umuman aniqlashga to‘g‘ri kelmaydi. 
Ushbu usulning afzalligi shundaki, u har qanday kompaniyaning bosh maqsadiga erishishga va 
uning aksionerlari boylig‘ini oshirishga yo‘naltirilgan;