Foyda solig‘i reja
Jami daromadlar tarkibi, jami daromaddan chegirmalar
Yüklə 256,57 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
2.3. Jami daromadlar tarkibi, jami daromaddan chegirmalar.
Jami daromad yuridik shaxs tomonidan O‘zbekiston Respublikasidagi va uning hududidan tashqaridagi manbalardan hisobot (soliq) davri mobaynida olingan daromadlardan iboratdir. Jami daromad, qo‘shilgan qiymat solig‘ini va aksiz solig‘ini inobatga olmagan holda aniqlanadi. Jami daromadga har qanday shaklda va (yoki) har qanday faoliyatdan olinishi lozim bo‘lgan daromadlar, xususan, quyidagi daromadlar kiradi: 1) tovarlarni (xizmatlarni) realizatsiya qilishdan olingan daromad; 2) kredit (qarz, mikrokredit va boshqa moliyaviy operatsiyalar) bo‘yicha mukofot tarzidagi daromad; 3) sug‘urta, qayta sug‘urta tashkilotining sug‘urta, qayta sug‘urta qilish shartnomalari bo‘yicha daromadi; 4) REPO operatsiyalari bo‘yicha daromad; 5) qimmatli qog‘ozlar va (yoki) muddatli bitimlarning moliyaviy vositalariga doir operatsiyalar bo‘yicha olingan daromad; 6) asosiy vositalarning va boshqa mol-mulkning chiqib ketishidan olingan daromad; 7) moliyaviy ijara (lizing) shartnomasiga binoan mol- mulkni berish bo‘yicha pul mukofoti tarzidagi daromad; 8) mol-mulkni mulk ijarasiga (ijaraga) berishdan olingan daromad, bundan moliyaviy ijara (lizing) mustasno; 9) royalti; 10 tekin olingan mol-mulk (olingan xizmatlar); 11) inventarizatsiya natijasida aniqlangan ortiqcha tovar-moddiy zaxiralarning va boshqa mol-mulkning qiymati tarzidagi daromad; 12) qonun hujjatlarida belgilangan tartibda majburiyatlarni hisobdan chiqarishdan olingan daromad, ilgari chegirib tashlanmagan xarajatlarni hisobdan chiqarishdan olingan daromadlar mustasno; 13) talab qilish huquqidan o‘zganing foydasiga voz kechish shartnomasi bo‘yicha olingan daromad; 14) ilgari chegirib tashlangan xarajatlar yoki zararlarning o‘rnini qoplash tarzidagi daromad; 15) xizmat ko‘rsatuvchi xo‘jaliklardan olinadigan daromad; 16) birgalikdagi faoliyatda ishtirok etishdan olingan daromad; 17) qarzdor tomonidan e’tirof etilgan yoxu d qarzdor tomonidan sudning qonuniy kuchga kirgan hujjati asosida shartnoma majburiyatlarini buzganlik uchun to‘lanishi lozim bo‘lgan jarimalar, penyalar va boshqa sanksiyalar, shuningdek zararlarning (ziyonning) o‘rnini qoplash summalari; 18) kursdagi ijobiy farq; 19) dividendlar va foizlar; 52 20) ishonchli boshqaruv muassisi tomonidan mol-mulkni ishonchli boshqarishdan olingan daromad; 21) shakllantirilish xarajatlari belgilangan tartibda va shartlarda xarajatlar tarkibiga qabul qilingan, qayta tiklangan zaxiralar summalari; 22) aksiyador, ishtirokchi yuridik shaxs foydasiga o‘z ulushining (ulushi bir qismining) qiymatini olishdan voz kechgan taqdirda, mazkur yuridik shaxsning ustav fondi (ustav kapitali) kamayishi munosabati bilan olgan daromad; 23) korxonani mol-mulk majmui sifatida sotishdan olingan daromad; 24) belgilangan hollarda va tartibda narxlarga tuzatishlar kiritish tufayli olingan daromad; 25) belgilangan hollarda va tartibda nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining foyda tarzidagi daromadi; 2 6) alohida hisobi mavjud bo‘lmagan va (yoki) ulardan maqsadli foydalanilmagan maqsadli mablag‘lar tarzidagi daromad (bundan budjet to‘g‘risidagi qonunchilik normalari qo‘llaniladigan budjet mablag‘lari mustasno); 27) boshqa daromadlar. Daromadlar soliq to‘lovchi tomonidan olingan daromadlarni tasdiqlovchi birlamchi hujjatlar va boshqa hujjatlar, shu jumladan elektron hujjatlar, shuningdek soliqni hisobga olishga doir hujjatlar asosida aniqlanadi. Jami daromad pul, natura shaklida va (yoki) boshqa shakllarda kelib tushgan barcha tushumlardan kelib chiqqan holda aniqlanadi. Soliq to‘lovchi tomonidan olingan, qiymati chet el valyutasida ifodalangan daromadlar qiymati milliy valyutada ifodalangan daromadlar bilan birgalikda hisobga olinadi. Boshqa daromadlarga tovarlarni (ishlarni, xizmatlarni) ishlab chiqarish va realizatsiya qilish bilan bog‘liq bo‘lmagan operatsiyalardan olinadigan daromadlar kiradi. Jumladan: asosiy vositalarning va boshqa mol-mulkning chiqib ketishidan olinadigan daromadlar; tekin olingan mol-mulk (xizmatlar); talab qilish huquqidan o‘zganing foydasiga voz kechish shartnomasi bo‘yicha olingan daromadlar; ilgari chegirib tashlangan xarajatlarning yoki zararlarning o‘rnini qoplash tarzidagi daromad; xizmat ko‘rsatuvchi xo‘jaliklardan olingan daromadlar; uzoq muddatli kontraktlar bo‘yicha daromadlar . Soliq kodeksiga ko‘ra quyidagilar yuridik shaxs daromadi sifatida qaralmaydi: 1) ustav fondiga (ustav kapitaliga) qo‘shilgan hissa tarzida olingan mablag‘lar; 2) aksiyalarni (ulushlarni) joylashtirish narxining ularning nominal qiymatidan (dastlabki miqdoridan) ortiqcha summasi; 3) ishtirokchilar tarkibidan chiqish (chiqib ketish) chog‘ida ustav fondiga (ustav kapitaliga) qo‘shilgan hissa doirasida o lingan yoki ishtirokchining ulushi miqdorini kamaytirish, shuningdek tugatilayotgan yuridik shaxsning mol- mulkini ishtirokchilar o‘rtasida taqsimlash chog‘ida olingan mablag‘lar; 4) oddiy shirkat shartnomasi bo‘yicha birgalikdagi faoliyatni amalga oshirish uchun birlashtiriladigan mablag‘lar; 5) oddiy shirkat shartnomasi bo‘yicha sherikning (ishtirokchining) shartnoma sheriklari (ishtirokchilari) umumiy mulkidagi ulushi qaytarilgan yoki bunday mol- mulk bo‘lingan taqdirda, ushbu sherik (ishtirokchi tomonidan ) qo‘shilgan hissa miqdorida olingan mablag‘lar; 6) realizatsiya qilinadigan tovarlar (xizmatlar) uchun oldindan to‘lov (bo‘nak) tarzida boshqa shaxslardan olingan mablag‘lar; 6- 1) boshqaruvchi tashkilotlar yoki koʻp kvartirali uylarni boshqaruvchilar tomo nidan umumiy mol- mulkni boshqarish, unga texnik xizmat koʻrsatish va uni taʼmirlash, shuningdek koʻp kvartirali uylarga tutash yer uchastkalarini obodonlashtirish boʻyicha koʻrsatilgan xizmatlardan hamda bajarilgan ishlardan olingan mablagʻlar; 53 7) qonunch ilikka muvofiq ushbu majburiyatlarning taʼminoti sifatida garov yoki zakalat tarzida olingan mablagʻlar, ularga boʻlgan mulk huquqi boshqa shaxsga oʻtgan paytga qadar; 8) O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining yoki O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkam asining qarorlari asosida, shuningdek O‘zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalariga muvofiq tekinga olingan mol-mulk va xizmatlar; 9) grantlar, insonparvarlik yordami va maqsadli tushumlar; 10) sug‘urta shartnomalari bo‘yicha sug‘urta tovoni (sug‘urta summasi) tarzida olingan mablag‘lar; 11) vositachiga yoki boshqa ishonchli vakilga vositachilik, topshiriq shartnomasi yoki vositachilik xizmatlari ko‘rsatishga doir boshqa shartnoma bo‘yicha majburiyatlarni bajarishi munosabati bilan, shuningdek vositachi yoki boshqa ishonchli vakil tomonidan komitent yoxud boshqa ishonch bildiruvchi uchun amalga oshirilgan xarajatlarning o‘rnini qoplash hisobidan kelib tushgan mol-mulk (pul mukofoti bundan mustasno). Bunday xarajatlar, agar tuzilgan shartnomalar shartlarida bu xarajatlarning o‘rnini qoplash nazarda tutilgan bo‘lsa, vositachidan yoki ishonchli vakildan chegirib tashlanmaydi; 12) moliyaviy ijara (lizing) ob’ektining qiymati o‘rnini ijaraga beruvchi (lizing beruvchi) tomonidan olingan ijara (lizing) to‘lovining qismi tarzida qoplash; 13) mol- mulk ijarasiga doir shartnoma bo‘yicha olingan mol -mulk, bundan moliyaviy ijara (lizing) mustasno; 14) telekommunikatsiya tarmoqlaridagi tezkor-qidiruv tadbirlari tizimining tekin olingan texnik vositalari, shuni ngdek ulardan foydalanish va ularga xizmat ko‘rsatish bo‘yicha xizmatlar; 15) investor va davlat mulkini boshqarish bo‘yicha vakolatli davlat organi o‘rtasida tuzilgan shartnomaga binoan investitsiya majburiyatlari sifatida kiritiladigan mol-mulk; 16) kre dit yoki qarz shartnomalari bo‘yicha mablag‘lar yoki boshqa mol -mulk (mablag » jalb qilishni rasmiylashtirish usulidan qat’i nazar, boshqa shunday mablag‘lar yoki boshqa mol - mulk, shu jumladan qarz qimmatli qog‘ozlar), shuningdek bunday jalb qilingan mablag‘larni to‘lash hisobidan mablag‘lar yoki boshqa mol -mulk; 17) konsessiya bitimi bo‘yicha qonunchilikka muvofiq olingan mol-mulk; 18) davlat muassasalari tomonidan barcha darajalardagi ijro etuvchi hokimiyat organlarining qaroriga ko‘ra olingan mol -mulk; 19 ) O‘zbekiston Respublikasining davlat obligatsiyalari va davlatning boshqa qimmatli qog‘ozlari bo‘yicha olingan daromadlar, shuningdek O‘zbekiston Respublikasi tomonidan va O‘zbekiston Respublikasi yuridik shaxslari tomonidan chiqarilgan xalqaro obligatsiyalar bo‘yicha daromadlar; 20) soliq to‘g‘risidagi qonunchilikka muvofiq hisobdan chiqarilgan penyalarning va jarimalarning summasi. Yuridik shaxslarning soliq bazasini aniqlashda ushbu shaxslarning jami daromadidan daromad olish bilan bog‘liq barcha xarajatlar chegirib tashlanadi, bundan chegirib tashlanmaydigan xarajatlar mustasno. S oliq to‘lovchi tomonidan O‘zbekiston Respublikasida ham, uning hududidan tashqarida ham hisobot (soliq) davri davomida amalga oshirilgan (ko‘rilgan), asoslangan va hujjat lar bilan tasdiqlangan chiqimlari xarajatlar deb e’tirof etiladi. Asoslangan xarajatlar deganda bahosi pul shaklida ifodalangan, iqtisodiy jihatdan o‘zini oqlagan chiqimlar tushuniladi. Har qanday chiqimlar, basharti ular hech bo‘lmaganda quyidagi shartlar dan biriga muvofiq kelgan taqdirda, iqtisodiy jihatdan o‘zini oqlagan chiqimlar deb e’tirof etiladi: 1) daromad olishga qaratilgan faoliyatni amalga oshirish maqsadida qilingan bo‘lsa; 2) shunday tadbirkorlik faoliyatini saqlab turish yoki rivojlantirish u chun zarur bo‘lsa yoxud xizmat qilsa va xarajatlarning tadbirkorlik faoliyati bilan aloqasi aniq asoslangan bo‘lsa; 3) qonun hujjatlarining qoidalaridan kelib chiqsa. Hujjatlar bilan tasdiqlangan xarajatlar deganda quyidagi hujjatlar bilan tasdiqlangan chiqimlar tushuniladi: 54 1) O‘zbekiston Respublikasining qonunchilikka muvofiq rasmiylashtirilgan hujjatlar; 2) tegishli xarajatlar amalga oshirilgan chet davlat hududida qo‘llaniladigan tartibga muvofiq rasmiylashtirilgan hujjatlar; 3) boshqa shaklda rasmiyl ashtirilgan, shu jumladan xizmat safari to‘g‘risidagi buyruq, yo‘l hujjatlari, shartnomaga muvofiq ko‘rsatilgan xizmat haqidagi hisobot bilan rasmiylashtirilgan hujjatlar. Soliq to‘lovchining qiymati chet el valyutasida ifodalangan xarajatlari milliy valyu tada qiymati ifodalangan xarajatlar bilan birgalikda hisobga olinadi. Xarajatlar jumlasiga: amortizatsiya xarajatlari; foizlar va ayrim chiqimlar bo‘yicha xarajatlar ; g eologik jihatdan o‘rganish, qidirish va tabiiy resurslarni qazib olishga doir tayyorgarlik ishlari uchun xarajatlar; ilmiy tadqiqotlarga va (yoki) tajriba-konstruktorlik ishlanmalariga doir xarajatlar; umidsiz qarzlar bo‘yicha xarajatlar; qo‘shilgan qiymat solig‘iga doir xarajatlar; zaxira fondlarini shakllantirish xarajatlari; kafolatli ta’mirlash va kafolatli xizmat ko‘rsatish yuzasidan kelgusi xarajatlar uchun zaxirani shakllantirish xarajatlari. Buxgalteriya hisobi to‘g‘risidagi qonunchilikka muvofiq soliq to‘lovchi tomonidan hisobga olinadigan asosiy vositalar va nomoddiy aktivlar amortizatsiya qilinadigan aktivlar deb e’tirof etiladi. Quyidagilar amortizatsiya qilinadigan aktivlar deb e’tirof etilmaydi va amortizatsiya qilinmaydi: 1) yer uchastkalari va tabiatdan foydalanishga doir boshqa ob’ektlar (suv, yer osti boyliklari va boshqa tabiiy resurslar); 2) mahsuldor chorva mollari; 3) axborot-kutubxona fondi; 4) muzey ashyolari; 5) qonun hujjatlarida belgilangan tartibda konservatsiya qilingan asosiy vositalar; 6) moddiy madaniy meros ob’ektlari; 7) umumiy f oydalanishdagi avtomobil yo‘llari, yo‘lkalar, sayilgohlar, xiyobonlar, mahalliy davlat hokimiyati organlari tasarrufida bo‘lgan obodonlashtirish inshootlari; 8) qiymati ilgari to‘liq xarajatlar jumlasiga kiritilgan mol -mulk; 9) asosiy vositalar va nomoddiy aktivlar tarkibiga o‘tkazilmagan kapital qo‘yilmalar; 10) notijorat tashkilotlarning Soliq kodeksi 318- moddasining birinchi qismida ko‘rsatilgan mablag‘lar hisobidan olingan yoki sotib olingan hamda notijorat faoliyatini amalga oshirish uchun foydalaniladigan mol-mulki, bundan tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish munosabati bilan sotib olingan va tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish uchun foydalaniladigan mol-mulk mustasno; 11) Soliq kodeksi 304-moddasining 8, 9, 14, 15 va 17-bandlariga muvofiq kelib tushgan mablag‘lar hisobidan olingan yoki sotib olingan (barpo etilgan), shuningdek soliq va bojxona imtiyozlari berilganligi natijasida bo‘shagan mablag‘lar hisobidan olingan yoki sotib olingan (barpo etilgan) mol-mulk. Amortizatsiya qilinadig an barcha aktivlar (bundan nomoddiy aktivlar mustasno) boʻyicha amortizatsiyani hisoblash amortizatsiyaning quyidagi eng yuqori normalari qoʻllanilgan holda toʻgʻri chiziqli usul orqali amalga oshiriladi: |