Bakı Dövlət Universiteti Tətbiqi riyaziyyat və kibernetika fakültəsi

Komanda dilləri.
İstifadəçi göstərişləri 
klaviatura 
vasitəsilə verirsə və 
proqram
məlumat sətirləri 
ilə cavab verirsə, proqram komanda sətri interfeysinə malikdir; məsələn, 
DOS
, 
OS/2,
yaxud 
VAX/VMS sistemlərində istifadəçi klaviaturadan komandasını verməklə faylların siyahısını əldə 
edə bilər.

---

2)
Menyular
.
Proqrama komandalar menyu sistemi vasitəsilə verilirsə, proqram menyu ilə idarə 
olunan 
interfeysə 
malikdir. 
Menyular 
hərdənbir istifadə olunan proqramlar üçün ideal olur, ancaq 
təcrübəli istifadəçilər onu çox yavaş hesab edə bilər.
3)
Qrafik mühitlər.
Proqram informasiyanı qrafik
formada göstərirsə və istifadəçi ilə qarşılıqlı 
əlaqədə olmaq üçün göstərici qurğu (məsələn, 
siçan
) tələb edirsə, o, 
qrafik istifadəçi interfeysinə 
malikdir.
Qrafik istifadəçi interfeysləri 
(Graphical user interface) 
Bu interfeysdə istifadəçiyə displeyin ekranında təqdim olunan interfeys 
elementləri (menyu, düymələr, simgələr, siyahılar və s.) qrafik görüntülər şəklində 
olur. Komanda sətri interfeysindən (COMMAND-LINE INTERFACE) fərqli 
olaraq, GUI-də istifadəçi ekranda görünən bütün obyektlərə (interfeys 
elementlərinə) giriş qurğuları (klaviatura, siçan, coystik və s.) vasitəsilə ixtiyari 
qaydada erişə və onlarla birbaşa manipulyasiya edə bilir. Hazırda GUI mövcud 
əməliyyat sistemlərinin və tətbiqi proqramların əksəriyyətində tətbiq olunur. 
Məsələn, Mac OS, GEM, Atari TOS, Microsoft Windows, Solaris, GNU/Linux, 
NeXTSTEP, OS/2, BeOS, Android, iOS, Bada, MeeGo kimi sistemlər qrafik 
istifadəçi interfeysinə əsaslanır. 
Tətbiqi proqram gəlişdiricilərinə GUI-interfeyslər elə mühit verir ki, 
kompüterlə qarşılıqlı əlaqəni həmin mühit öz üzərinə götürür. Bunun da sayəsində 
gəlişdirici ekrana çıxarmağın və klaviatura, yaxud siçanla daxil etməyin detallarına 
varmadan fikrini proqramın işlənib hazırlanmasına cəmləşdirə bilər. Bundan başqa, 
proqramçılar tez-tez rastlaşılan məsələləri (məsələn, verilənlər faylının saxlanması) 
həmişə eyni qaydada emal edən proqramlar yaratmaq imkanı əldə edirlər, çünki 
interfeys pəncərələr və dialoqlar şəklində olan standart nəzarət mexanizmlərini 
nəzərdə tutur. GUI-interfeysin başqa üstünlüyü ondan ibarətdir ki, onun üçün 
yazılmış tətbiqi proqramlar qurğulardan asılı olmur: interfeysə yeni giriş və çıxış 
qurğularının (məsələn, böyük ekranlı monitor və ya optik yaddasaxlama qurğusu) 
dəstəklənməsi əlavə edilirsə, tətbiqi proqram heç bir dəyişiklik olmadan bu 
qurğulardan istifadə edə bilər. 
Qrafik istifadəçi interfeysinin tarixçəsi : 
1950-1960-cı illər: Erkən Konseptlər 
İvan Sazerlandın Sketchpad 1963-cü ildə işıq qələminin qarşılıqlı təsirini 
təqdim etdi.

---

1970-ci illər: Xerox PARC
•
Xerox PARC 1970-ci illərin əvvəllərində pəncərələri və siçanı olan 
Alto-nu inkişaf etdirdi. 
1981: Xerox Star
•
Xerox Star GUI ilə ilk kommersiya kompüteri oldu.
1984: Apple Macintosh 
•
Macintosh qrafik iş masası və nişanlar ilə GUI-ləri populyarlaşdırdı.
1985: Microsoft Windows
•
Sonrakı versiyalarda inkişaf edən Windows 1.0 buraxıldı.
1980-1990-cı illər: Unix İş Stansiyaları və Motif
•
Unix iş stansiyaları GUI-ləri qəbul etdi; Motif alət dəsti populyarlaşdı.
1990-cı illər-Hazırda: Linux Masaüstü Mühitləri
•
KDE və GNOME GUI-ləri açıq mənbə icmasına gətirdi.
2000-ci illər: Müasir GUI-lər
•
Windows (XP, 7, 10), macOS və mobil əməliyyat sistemləri (iOS, Android) 
GUI təkamülünü davam etdirir.