Yozma ish turlari: insho, bayon, diktant

i 
yoki 
u
orttirilishi:
 fikr – fikir; hukm – hokum; 
– 
o‘zak oxiridagi tovushning tushishi:
do‘st – do‘s; xursand – 
xursan, rost – ros, g‘isht – g‘ish;
– 
til oldi n ning lab-lab m ga o‘tishi: 
manba – mamba, shanba – 
shamba, yonbosh – yombosh, sunbula – sumbula, tanbur – tambur. 
Ayrim
 
so‘zlar talaffuzidagi o‘zgarishlar
 
yozma me’yorga 
aylangan:
bir, biror
so‘zlariga 
-ta
qo‘shimchasi qo‘shilganda 
r
tovushi 
t
ga aylanadi va shunday yoziladi:
 birta-bitta, birorta-bironta. 
Unli bilan tugagan va unli bilan boshlangan ikki so‘zning 
qo‘shilishi natijasida tovushlardan biri tushadi va o‘zgarish yozuvda 
aks etadi:
 bora oladi – boroladi; borar ekan – borarkan. 
Tinish belgilari xatosi – 
tinish belgilarini qo‘llash bilan bog‘liq 
xatolar. Maqsad, fikr og‘zaki nutqda ma’lum ohang bilan, yozuvda esa 
gapning grammatik qurilishi va tinish belgilari orqali aks ettiriladi. 
Tinish belgilari fikrni, maqsadni yozuvda aks ettiruvchi zaruriy 
vositadir. So‘zlovchining maqsadini tinish belgilari orqali bilib olish 
mumkin: 
Mehmon keldi. Mehmon keldi! Mehmon keldi?
Bu uch 

---

51 
gapdagi xabar, his-hayajon, so‘roq mazmuni gaplardan so‘ng 
qo‘yilgan tinish belgilari orqali ifodalanadi. 
Tinish belgilari mazmun, ohang va gapning grammatik 
qurilishiga
 
ko‘ra qo‘llanadi.
Tinish belgilarining qo‘llanishi gap tuzilishi va mazmuniga ta’sir 
qiladi: 
O‘qi, o‘qi bobong kabi, nodon bo‘lma - O‘qi, o‘qi, bobong kabi 
nodon bo‘lma. 
Birinchi holatda bobo o‘qimishli ekanligi, ikkinchi 
gapda esa o‘qimaganligi ifodalangan.
 
O‘zbek tilida o‘nta tinish belgisi mavjud bo‘lib, insholarda ko‘p 
kuzatiladigan punktuatsion xatolar quyidagi tinish belgilariga oiddir. 
Qavs 
misol yoki ko‘chirmaning manbaini ko‘rsatadi: 
Oh, Hirot, 
Hirot!(0.) «Turkona uslub» (Navoiy) turkiy tillarga xos uslubdir. 
Ajratilgan bo‘laklar, kiritmalarda qavsdan oldingi tinish belgilari 
(vergul, tire, ikki nuqta, nuqtali vergul) qavsdan keyinga ko‘chiriladi:
 
Erkaklarning biri –
markaziy gazetaning muxbiri, ikkinchisi – injener 
(Mavlonbek uni Fyodor Mahkamovich der edi. U qiz esa Moskvada 
institutni bitirib, hozir shu injenerning qo
‘
lida tajriba ko
‘
rib yurgan 
ekan). (A.Q.)