Moddalar almashinuvining fiziologik as
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
novateurpublication.org
aminokislota bo’lsa,ular birgalikda organizm ehtiyojlarini qondira olishi amaliy jihatdan muhim. Organizmga ovqat bilan kirgan va unda parchalangan oqsil nisbati azot balansi bo’yicha aniqlanadi. Chunki azotning asosiy manbai oqsildir. Organizmga ovqat bilan kirgan va organizmdan chiqarilgan azot miqdorlarining nisbati azot balansi deb ataladi.Organizmga kirgan va o’zlashtirilgan azotning miqdori teng emas, chunki azotning bir qismi najas bilan chiqadi. O’zlashtirilgan azot miqdorini aniqlash uchun ovqatdagi azot miqdoridan najasdagi azot miqdorini ayirish kerak. Qancha azot o’zlashtirilganligini bilib olib, organizmga qancha oqsil kirganini hisoblab chiqarish mumkin. Oqsilda o’rtacha 16 % azot bo’lishi, ya`ni 1 g azot 6,25g oqsil tarkibida bo’lishiga asoslanib, topilgan azot miqdorini 6,25 ga ko’paytirib oqsil miqdorini aniqlash mumkin. Parchalangan oqsil miqdorini aniqlash uchun organizmdan chiqarilgan umumiy azot miqdorini bilish zarur. Oqsil almashinuvining azotli birikmalari (siydikchil, siydik kislotasi, kreatinin v.b.) organizmdan eng ko’p siydik bilan va qisman ter bilan chiqariladi.Odatdagi sharoitda, ya`ni organizmdan ko’plab ter ajratilmaganda ter tarkibidagi azotga e`tibor qilinmaydi. Siydik tarkibidagi azot aniqlanib, 6,25 ga ko’paytiriladi va parchalangan oqsil miqdori aniqlanadi. Organizm qabul qilingan azot miqdori organizmdan chiqarilgan azot miqdoridan ortiq bo’lsa, musbat azot balansi deyiladi, ya`ni oqsil sintezi uning parchalanishidan ko’proq bo`ladi. Musbat azot balans o’sayotgan organizmda, homiladorlik vaqtida, og’ir kasallikdan so’ng tuzalish davrida, sportchi zo’r berib mashq qilganda mushaklarda og’irlik oshganda kuzatiladi.Bu hollarda organizmda azot ushlanib qoladi, ya`ni azot retentsiyasi sodir bo`ladi. Ovqat oqsillari bilan qabul qilingan azot va organizmdan chiqarilgan azot miqdorlari o’zaro bog’liqdir. Organizmga ko’proq oqsil kiritilsa, organizmdan chiqariladigan azot miqdori oshadi. Katta yoshdagi sog’lom kishi to’g’ri ovqat- langanda organizm qabul qilgan azot miqdori undan chiqarilgan azot miqdoriga teng bo`ladi. Bu hol azot muvozanati deb nomlangan. Oqsillar organizmda zaxira qilib jamgarilmaydi.Shuning uchun ovqat bilan ko’p oqsil qabul qilinganda, uning faqatgina bir qismi plastik maqsadda sarfla-nadi, ko’proq qismi energiya manbai bo`lib xizmat qiladi.Organizmdan chiqa-rilgan azot miqdori qabul qilingan azot miqdoridan ko’proq bo’lsa, manfiy azot balansi deyiladi. Manfiy azot balansi oqsil ochligida va oqsil sintezi uchun zarur bo`lgan ba`zi aminokislotalar qabul qilinmaganda kuzatiladi. Oqsilga bo’lgan ehtiyoj odam va yuksak hayvonlarning yoshi, jinsi, bajaradigan ishi, yashash joyining iqlim harorati va boshqa omillarga bog’liq bo’ladi. Katta yoshli odam har kuni 80-100 g oqsil iste’mol qilganda organizmda azot muvozanati saqlanadi, bunda 30 g oqsilni hayvon go’shtining oqsillari tashkil |