Moddalar almashinuvining fiziologik as

novateurpublication.org 
qonga kal’siy o`tishini kuchaytirib, qonda kal’siy miqdorini me`yoriga etkazadi. 
Giperkal’siemiya ta`sirida qalqonsimon bezda kal’siyning siydik bilan ajratilishi va 
qondan suyaklarga o`tishini kuchaytiruvchi tirokal’sitonin gormoni 
sekresiyalanadi. Buyrak kanalchalarida magniy, xlor, sul’fatlar va boshqa ionlar 
reabsorbsiyasi ham boshqariladi. 
Buyrak hujayralari qon plazmasidan jigarda hosil bo`ladigan progormon vitamin D
3
ni ayirib olib, uni fiziologik juda faol gormonga aylantiradi. Bu steroid ichakda 
kal’siyni biriktirib oluvchi oqsil hosil bo`lishini jadallashtiradi, kal’siyning 
suyaklardan chiqishi va uning kanalchalarda reabsorbsiyalanishini boshqaradi. 
Buyraklar ishining eng muhim xususiyatlaridan biri ularda turli moddalar: suv, 
elektrolitlar va organik birikmalar transporti jadalligining keng miqyosda o`zgarib 
turishidir.Bu xususiyat buyraklarning o`z asosiy vazifasi ichki muhit fizik
kimyoviy va kimyoviy ko`rsatkichlari doimiyligini saqlashni ta`minlashi uchun 
juda ham zarurdir. Koptokchalarda fil’trlangan organizm uchun kerakli moddalar 
transportining keng miqyosda o`zgarib turishi o`ziga xos boshqarish
mexanizmlarini talab qiladi.
Vitaminlarning kashf etilishi va ularning fiziologik ahamiyati 
Navruz kunlari kattayu kichik ona tabiat bilan yanada yaqin bo’lishga harakat 
qiladi. Bu tabiiydir, chunki biz hammamiz tabiat farzandlarimiz. Bahor faslida 
borliqda sodir bo’ladigan o’zgarishlar inson organizmiga ham ta'sir ko’rsatadi. Bu 
davrda aholi o’rtasida turli xil shamollashlar, virusli kasalliklar, tomoqning
yallig’lanishi - angina kabi kasalliklar ko’p qayd qilinadi. 
Shuningdek har xil yoshdagi kishilarning quyidagi “shikoyatlarini” eshitib 
qolamiz: “Uxlab, uyquga to’ymayman”, “Ish qilmasam ham charchab qolyap-
man”, “Xech qanday sababsiz tinkam quriydi” va hokazolar. Bunday hollarni 
xalqimiz “ilik uzildi” iborasi bilan tushuntirishga harakat qiladilar. Bizningcha, 
ushbu holatning kelib chiqishiga bir tomondan bahor faslida kuzatiladigan 
tabiatdagi keskin o’zgarishlar sabab bo’lsa, ikkinchidan - inson iste'mol qiladigan 
sabzavot va mevalar tarkibidagi mavjud vitaminlarning kamayib ketishidir. Shu 
bilan birga, oziq-ovqat mahsulotlarida vitaminlarning kamayishi kishilar o’rtasida 
gipovitaminoz kasalligini keltirib chiqarishi mumkin. Bunda inson organizmining 
turli xil kasallik chaqiruvchi mikroorganizmlarga qarshi kurashish qobiliyati keskin 
pasayib ketadi. 
Xo’sh, darmonsizlikning oldini olish, odamning xastaliklarga qarshi kurashish 
qobiliyatini kuchaytirish uchun nima qilish kerak? Bahorgi quvvatsizlikka qarshi
hozirgi kunda turli xil oshko’klardan, ona tabiatning bebaho tuxfasi bo’lgan 
yovvoyi ko’katlar - yalpiz, na’na, jag’jag’, otquloq, ismaloqlardan turli xil somsalar, 
chuchvara, manti va xonim kabi taomlar tayyorlab, iste'mol qilish koni foydadir. 

---

95