S. F. Abdirasilov

Narsalarni qog‘ozga to‘g‘ri
holatga keltiriladi. 
joylashtirish qoidalari.
167
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Ma’lumki, kuzatish bu narsaga qarab uning shakli, rangi, tuzilishi, 
0
‘lchami va boMaklaming nisbati, ularning fazoviy holati va hokazolami 
aniqlay olish tushuniladi.
Narsaning mazmunli obrazi ongimizda his qilish asosida 
shakllanadi. Bu obrazning negizida kuzatilayotgan narsaning tashqi 
belgi asoslari bilan ifodalash imkoniyatlari mavjud. Kuzatishning o‘ziga 
xos xususiyatlaridan biri - o‘rganish, bilish va tushunishdir. Kuzatish 
bevosita kishilarning ko‘rish qobiliyatiga bog‘liq. Rasm chizishda 
chizuvchi naturani sinchiklab o‘rganadi va tahlil qiladi. Uning 
tuzilishining xarakterii belgilarini aniqlashga harakat qiladi va fikrni 
tasviriy holda tasvirianadigan narsalaming tuzilishi, bo‘laklarining 
o‘zaro bogMiqligi, fazoviy holatini ko‘z oldiga yaxlit keltirib 
ifodalashini sintez deb ataladi. Demak, narsani chizish jarayoni 
kuzatish, uni atroflicha tahlil qilish va tasvirlashdan iboratdir. Narsa 
rasmini to‘g ‘ri va ishonarli tai-zda tasvirlash uchun ulami kuzata bilishni 
o'rganish zarur. Yozish va o'qishni o ‘rgatgandek, qunt va chidam bilan 
muntazam mashq qilgan kishi to‘g ‘ri rasm chizislini ham o‘rgana oladi.
Kuzatish, borliqni turlicha o‘rganish jarayoni va uch oMchamli 
hajmli buyumlami ikki oicham li qog‘oz betida tasvirlashning 
murakkabligi fazoviy holat haqidagi tushuncha va tasavvurlarni 
shakllantiradi. Tasvirlash jarayonini 4 bosqichga ajratish mumkin.
Birinchi bosqichda, narsani tashqi ko‘rinishida joylashgan umumiy 
belgilari - abrisi ko‘rsatiladi. Narsalar shakli ba’zi bir chiziqlar yoki 
geometrik shakllar tarzida belgilanadi. Ikkinchi bosqichda, narsani va 
unga yaqin b o ig an obyektlarini ta’riflovchi belgilari ko‘rsatiladi, ya’ni 
o'ziga xos belgilar. Uchinchi bosqichda, faqatgina narsaning o ‘ziga 
shaxsan tegishli 
belgilari ko‘rsatiladi. To‘rtinchi bosqichda, tasvir­
laming yaxlitligi va boiaklarining o‘zaro bogiiqligini umumlash- 
tirishiga qaratiladi. Shunday qilib, narsaning asosiy mazmunini 
ko‘rsatish uchun, umumiy, o‘ziga xosligi va o'ziga xos xususiyatli 
belgilarini va tomonlarini topish lozim ekan. Borliqni har tomonlama 
o‘rganib, chizuvchi barchaga tushunarii tarzda uning obrazini yaratadi.
168
www.ziyouz.com kutubxonasi

---