2022 autentifikatsiya muammolari, usullari va vositalari fozilov Shavkatjon Ibrohimjon o’g’li

Oriental Renaissance: Innovative, 
educational, natural and social sciences 
 
VOLUME 2 | ISSUE 6 
ISSN 2181-1784 
Scientific Journal Impact Factor
 
 SJIF 2022: 5.947 
Advanced Sciences Index Factor 
 ASI Factor = 1.7 
1201 
w
www.oriens.uz
June
2022
 
Autentifikatsiya 
protokollarini 
taqqoslashda 
va 
tanlashda 
quyidagi 
xarakteristikalarni hisobga olish zarur: 
–
o`zaro 
autentifikatsiyaning 
mavjudligi. 
Ushbu 
xususiyat 
autentifikatsion almashinuv taraflari o`rtasida ikkiyoqlama autentifikatsiyaning 
zarurligini aks ettiradi; 
–
hisoblash samaradorligi. Protokolni bajarishda zarur bo`lgan amallar 
soni; 
–
kommunikatsion samaradorlik. Ushbu xususiyat autentifikatsiyani 
bajarish uchun zarur bo`lgan xabar soni va uzunligini aks ettiradi; 
–
uchinchi tarafning mavjudligi. Uchinchi tarafga misol tariqasida 
simmetrik kalitlarni taqsimlovchi ishonchli serverni yoki ochiq kalitlarni taqsimlash 
uchun sertifikatlar daraxtini amalga oshiruvchi serverni ko`rsatish mumkin; 
–
xavfsizlik kafolati asosi. Misol sifatida nullik bilim bilan isbotlash 
xususiyatiga ega bo`lgan protokollarni ko`rsatish mumkin; 
–
sirni saqlash. Jiddiy kalitli axborotni saqlash usuli ko`zda tutiladi. 
Autentifikatsiya jarayoni quyidagi xizmatlar uchun qo’llaniladi: 
▪
Elektron pochta; 
▪
Web forum; 
▪
Umumiy tarmoqda; 
▪
Internet-bank tizimida; 
▪
To’lov tizimlarida; 
▪
Korparativ tarmoqlarda; 
▪
Internet magazinda; 
Tarmoqda qo’llaniladigan xizmatlar va qurilmalarning muhimligiga ko’ra 
autentifikatsiyaning turli usullaridan foydalaniladi(1-rasm). 
Autentifikatsiyani tanitishning asosan ikki xil yo’nalish mavjud: 
➢
Onlayn tanish usullari 
➢
Offlayn tanish usullari 
Bu autentifikatsiyalash jarayonida foydalanuvchi ma’lumotlarining belgilarini 
o’zgarishi sistemaga kirishni murakkablashtiradi va “HA” yoki “YO’Q” javobi orqali 
tizimga kirishi mumkin. Biometrik belgilarning o’zgarishi ham “YO’Q” javobini 
berishga sabab bo’lishi mumkin. 

---