Microsoft Word Kasbiy psixologiya Yulchiyeva Z
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
juda sekin sabri sust boshqariladi juda kuchli besabr moslashish qobiliyati oson juda oson sekinlik bilan juda qiyin muomalasi yuqori o’rtacha past juda past o’zini tutishi tajovuzkor do’stona bosiq qiyinchilikdan qochadi tanqidga munosabati asabiy bosiq befarq qabul qilmaydi faoliyatga munosabati qiziqqon, berilib ishlaydi jonli, ko’p gapirib ishlaydi betinim ishlaydi vaziyatga qarab turlicha, reaktiv yangilikka munosabati ijobiy befarq salbiy manfaatli 14 Щекин Г . В . Визуальная психодиагностика и её методы. – К., 1991. 66 xavfga munosabati jangovar, tavak- kaliga yaxshi tayyorgar- likdan so’ng tavakkalsiz sovuqqon, o’zidan chiqishi qiyin xavotirli,o’zini yo’qotib qo’yadi maqsadga intilish kuchli, bor imkoniyati- tez etishish, to’siqlarni qat’iyat bilan, to’siqlardan qochish orqali ni ishga soladi aylanib o’tish shoshmasda n tez yoki sust imkoniyatni baholashi juda ortiqcha bir muncha real baho hisoblay olmaydi ta’sirga berilish past biroz mavjud kuchsiz juda kuchli Xarakter – shaxsning faoliyat va muomalada tarkib topadigan va namoyon bo’ladigan barqaror individual xususiyati bo’lib, individ uchun tipik xulq-atvor usullarini yuzaga keltiradi. Shaxs ba’zida o’z xarakteridan afsuslanadi, lekin boshqacha harakatni amalga oshirishni uddasidan chiqa olmaydi. Xorijiy psixologlarning tasdiqlashicha, ayrim insonlar faoliyatida muvaffaqiyatsizlikka uchrashidan xavfsirab, o’z yutuqlarini qadrlaydilar va yuqori baholaydilar. Muvaffaqiyatsizlik ular uchun fojia emas, shuning uchun «tavakkalchilik»ka qo’l urishda davom etaveradilar. Boshqa toifadagi odamlar muvaffaqiyat- sizlikdan cho’chiydilar, o’ta ehtiyotkor bo’ladilar, qiyinchilikdan qo’rqib, engil ishga qo’l urishni lozim topadilar. Fanda shaxsning munosabatlarini aks ettiruvchi xarakterni quyidagi to’rt tizimga ajratish qabul qilingan: 1. Jamoaga (guruhga) va ba’zi bir insonlarga nisbatan munosabatni ifodalovchi xususiyatlar: yaxshilik, mehribonlik, talabchanlik, takabburlik va boshqalar. 2. Mehnatga nisbatan munosabatni mujassamlashtiruvchi xususiyatlar: 67 mehnatsevarlik, dangasalik, vijdonlilik, mas’uliyatlilik, mas’uliyatsizlik kabilar. 3. Narsalarga nisbatan munosabatni aks ettiruvchi xususiyat- lar: ozodalik, ifloslik, ayash, ayamaslik va hokazo. 4. Shaxsning o’ziga nisbatan munosabatini ifodalovchi xislat- lar: izzat- nafslilik, shuhratparastlik, mag’rurlik, takabburlik, dimog’dorlik, kamtarinlik, samimiylik va boshqalar. Xarakter va kishining tashqi ko’rinishi. Psixologiya tarixida inson bosh suyagining shakliga, yuz tuzilishiga, qaddi-qomatiga (tana tuzilishi va hokazolarga) ya’ni ayrim tashqi alomatlariga qarab kishi xarakterini belgilash nazariyalari mavjud bo’lgan. Arastu va Aflotun ham kishi xarakterini tashqi ko’rinishiga qarab aniqlashni taklif qilganlar qatoriga kiradi. Ularning xarakterni o’rganish nazariyasi asosi qanchalik sodda bo’lsa, shunchalik g’aroyib faraz yotdi. Masalan, kishining tashqi ko’rinishida qandaydir hayvon bilan o’xshashlik belgisini topish tavsiya qilingan, so’ngra esa uning xarakteri ana shu hayvonning xarakteri bilan aynan bir xil deb qaralgan. Arastuning fikricha, buqaniki singari yo’g’on burun ish yoqmaslikni bildiradi 15 . Qobiliyat shaxs faoliyatini muvaffaqiyatli amalga oshirish sharti hisoblab, zarur bilim, ko’nikma va malakalarni egallash- ning o’sishida yuzaga chiqadigan farqlarda namoyon bo’ladigan individual-psixologik xususiyatdir. Qobiliyat individual-psixologik xususiyat bo’lib, bir odamning boshqa bir odamdan farq qiladigan belgilari sifatida ta’riflanadi . Qobiliyat umumiy va maxsus turga bo’linadi. Shaxsning umumiy qobiliyati yoki umumiy fazilati muayyan psixologik ko’rinishlarga ega bo’lib, ularni tadqiq qilishga psixo- loglar allaqachon kirishgan. Shaxsning aniq faoliyat sharoitida qobiliyat sifatida namoyon bo’ladigan umumiy fazilatlari jumlasiga odamlarning uch tipdan bittasiga mansubligini ko’rsatadigan individual-psixologik fazilat kiradi. 15 Umumiy psixologiya G’ A . V . Petrovskiy tahriri ostida . – T ., 1992. – B . 467. 68 Iste’dod, uning tuzilishi va paydo bo’lishi. Qobiliyat taraqqiyotining yuksak bosqichi iste’dod deb ataladi. Psixologik adabiyotlarda unga turlicha ta’rif berilishiga qaramay, uning asosiy belgilar ta’kidlab o’tiladi. Chunonchi, shaxsga qandaydir murakkab mehnat faoliyatini muvaffaqiyatli, mustaqil va original tarzda bajarish imkonini beradigan qobiliyatlar maj- muasi iste’dod deyiladi. Muxandis xodimlari faoliyatida qobiliyat asosiy o’rinni egallaydi. Chunki har bir xodimning mehnatga loyiq yoki loyiq emasligi ham uning qobiliyatini aniqlashdan boshlanadi. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|