Intellektual tizimlar

 
II. EKSPERT TIZIMLARI TARKIBI. BILIMLAR BAZASI. 
2.1. Bilimlarni taqdim etish usullari 
ETni asosini Feygenbaum, S. Osuga, R. Forsaytlar qo‘yishgan. Ekspert tizimi 
uning qismlari bilan o‘zining uzviy bog‘liqligini ko‘rsatadi: 
• 
Bilimlar bazasi - BB; 
• 
Mantiq chiqarish mashinasi - MChM; 
• 
Ifodalash ichki tizimi - IIT; 
• 
Bilimlar bazasi tahrirlagichi; 
• 
Bilimlarni egallash (o‘rganish) moduli. 

---

20 
1. 
ETni qurishdagi eng murakkab masalalardan biri 
bilimlar bazasi
tizimini 
qurish va uni to‘ldirish hisoblanadi. Bu ikki bosqich o‘zaro yo‘nalishli (bir biriga 
bog‘liq), ikkinchi bosqichdan birinchi bosqichga o‘tish mumkin, shu bilan birga, 
ekspertdan olingan bilim boshlangich BBga mos tushmasligi mumkin. U faqat 
faktlar, tavsiflangan muammolar maydoni, shuningdek, bu faktlarni o‘zaro 
aloqasidan iborat. Bilimlar bazasi markazida qoidalar joylashadi.
Qoida berilgan aniq holatda nima natija kelib chiqishini aniqlaydi va ikki 
qismdan iborat bo‘ladi: bajarilishi yoki bajarilmasligi mumkin bo‘lgan shart va agar 
shart bajarilganda kelib chiqadigan harakatdan iborat. Ekspert tizimida 
foydalanilgan barcha qoidalar tizim qoidasini ifodalaydi, hatto oddiy tizimlar ham 
bir necha ming qoidadan tashkil topishi mumkin. Bilimlarning barcha ko‘rinishi 
predmet maydoni o‘ziga xosligiga bog‘liq va shu yoki boshqa hollarda
loyihachining mahorati (bilimlar muhandisi) adekvatlik darajasi bir yoki bir necha 
semantik modellar yordamida tasvirlash mumkin. Eng keng tarqalgan modellarga 
mantiqiy, mahsuliy, freymli va semantik tarmoqlar kiradi. 
2. 
Mantiq chiqarish mashinasi.
Uning maqsadi - tashqi muhit ob'yektlaridan 
olingan ma’lumotlar qayta ishlanishini muvofiqlashtirishdan iborat. Bu holda BB 
chekli natijalar olish uchun ishlatiladi. Tashqi muhit ostida texnik tizim, ya’ni ET 
hisoblagich yoki operatorlardan olayotgan ma’lumotlar tushuniladi. Natijada 
gipotezalar ilgari suriladi va tekshiriladi, yangi ma’lumotlar ishlab chiqariladi, yangi 
ma’lumotlarni kiritish shakllantiriladi, yechimlar shakllantiriladi, tavsiya qiluvchi 
yoki boshqaruvchilik xususiyati shakllantiriladi. 
3. 
IIT
ETda foydalanuvchining mantiqiy harakatlarini ifodalashga xizmat 
qiladi, masalan, ET “shaffoflik”ini ta’minlash uchun. Bu blok, ayniqsa o‘qituvchi va 
konsultatsiya beruvchi ETlarda ET foydalanuvchilarini o‘zlashtirish jarayonida 
alohida ahamiyatga ega. IIT vaqtning ihtiyoriy momentida ta’minlaydi: 
• 
ayni vaqtdagi tizim holati haqidagi ma’lumotlarni to‘liq berish; 
• 
foydalanuvchi so‘rovi bilan oldin bajarilgan harakatlar natijalarini xabar 
qiladi. 
4.