73
Shunday “baland”, “ issik”, “engil”, “ko‘tarilmokda”yoki “tushmokda”, kabi
so‘zlar bir kiymat orkali aniklab bo‘lmaydigan lingvistik o‘zgaruvchidir. Shunday
tushinchalar orkali koidalar ishlab chikish noanik mantik deyiladi.
Tushmokda tushinchasi - fond birjasi tariflovchi koidalarda xam ishlatiluvchi
lingvistik
o‘zgaruvchidir.Lingvistik
o‘zgaruvchini
ko‘llash
orkali
foydalanuvchidan keraksiz savollarsiz bazi bir eximolliklarni
kiymatini aniklash
mumkin. Buning uchun lingvistik o‘zgaruvchilarni umumiylashtirish kerak. Eksper
tizim foydalanuvchisiga o‘sha o‘zgaruvchilarga aniklovchilarni ko‘shish imkonini
berish kerak. Foydalanuvchi dollar kursining kichik o‘sishini kiritishi mumkin
ekspert tizimi esa uning tub manosini anklay olishi kerak.
Extimolliklar jadvali.
Birjadagi narxlarning ko‘tarilishini aniklash
uchun ikki koidadan
foydalanamiz:
M1: AGAR INT==tushmokda,
U XOLDA STOCK=ko‘tarilmokda
M4: AGAR DOLLAR== ko‘tarilmokda,
U XOLDA INT= tushmokda,
Va ularga taalukli shartli extimolliklar (2) va (3)
Bu tenglamalar yechimida foydalanuvchi uchun
extimollik jadvalinikura
oladigan ekspert ishtiroki shartdir. Bu jadval o‘zida foydalanuvchiga kerak
bo‘ladigan tushinchalarni anklashtiruvchi so‘zlarni o‘z ichiga oladi.
Aniklashtiruvchi so‘zlar bilan lingvistik o‘zgaruvchining o‘zgarishlik
foizi va
o‘zgarish sodir bo‘lishi extimollik va shartli extimolliklari mavjud bo‘ladi.
Ustun 1
Ustun 2
Ustun 3
Linvisti
k
o’zgaruvchi
Dollar kursi
ladval qiymatiga
monand
ko’tarilmoqda
P(INT=TUSHMOQ
ДА/DOLLAR=KO’TARI
MOQDA)
Р(DOLLAR=
KO’TARIMOQDA))
Kichik
O’rta
Katta
1-2%
3-4%
4% баланд
0,2
0,5
0,8
0,5
0,3
0,1
Ekspert dollar kursini birinchi jadval asosida ko‘tarilayotganini yoki umuman
ko‘tarilmayotgan deb o‘ylasin. Boshka variant yo‘k. Bundan kelib chikadiki ekspert
ikki xolat uchun extimollikni aniklashi kerak. Birinchi
xolatda dollar kursi
ko‘tarilmokda, extimollik to‘gri jadvalga yoziladi. Ikkinchi xolatda dollar kursi
74
ko‘tarilmayotganligi sharti bilan ekspert foiz stavkalarini
tushishi shartli
extimollikligini yozib ko‘yadi.
Dostları ilə paylaş: