Mühazirələr Müəllimlər: Babayev E. A, Rzayeva T.İ. Sumqayit 2020 f ə nnin m ə qs ə

Xaricdən qoşulma
– R
1
və R
2
radiuslu iki çevrə verilmişdir. Şəkil 2. Onların 
R radiuslu qövslə xaricdən qoşulması tələb olunur.Əvvəlcə O
1
mərkəzindən
(R
1
+ R) radiuslu qövs çəkilir, sonra O
2
mərkəzindən (R
2
+ R) radiuslu ikinci qövs 
çəkilir. Bu qövslərin kəsişməsindən O qovuşma mərkəzi alınır. Qoşulma mətkəzini 
tapmaq üçün O qoşulma mərkəzi ilə O
1
və O
2
mərkəsləri birləşdirilir. O
1
O və O
2
O
xətlərinin çevələrlə kəsişdikləri N
1
və N
2
nöqtələri qovuşma nöqtələri olacaq və O 
mərkəzindən N
1
və N
2
qovuşma nöqtələrindən keçməklə çəkilən qövs iki çevrəni 
xaricdən səlis qovuşdurur. 
Tərsimi həndəsə 
Proyeksiylama metodlari 
Çertojların qurulma qaydalarının əsasını proyeksiyalama metodları təşkil edir. 
Cismin müstəvilər üzərində təsvirin alınması üçün aparılan əməliyyatlar 
proyeksiyalanma adlanır. Üzərində təsvir alınan müstəvilərə proyeksiya 
müstəviləri, təsvirlərin özünə isə cismin proyeksiyaları deyilir.
Proyeksiyalama metodu ilə cismin təsvirini qurmaq üçün onun düyün 
nöqtələrindən proyeksiya müstəvilərini kəsənə qədər şüalar çəkilir. Bu şüalara 
prokyeksiyalayıcı şüalar deyilir. Cismin hər bir nöqtəsindən çəkilən 
proyeksiyalayıcı şüanın proyeksiya müstəvisi ilə kəsişmə nöqtəsi həmin nöqtənin 
proyeksiyası adlanır. Təsvirlərdə cismin düyün nöqtələri latın əlifbasının böyük 
hərfləri A,B,C,.....ilə, onların proyeksiyaları isə A’, B’ ,C’ ,....ilə işarə olunur. 
cisimlərin proyeksiyalarını qurmaq üçün mərkəzi və paralel proyeksiyalama 
metodlarından istifadə olunur. Proyeksiyalama mərkəzi və paralel olmaqla iki 
qrupa ayrılır.

---

Mərkəzi proyeksiyalama. 
Məmulatın proyeksiyası qurularkən bütün 
proyeksiyalayıcı şüalar bir nöqtədən çıxırsa, belə proyeksiyalama mərkəzi 
proyeksiyalama adlanır. Proyeksiyalayıcı şüaların çıxdığı nöqtəyə isə proyeksiya 
mərkəzi deyilir. Bu metodla alınmış təsvir isə cismin mərkəzi proyeksiyası 
adlanır. 
Əgər ixtiyari bir yaxtı fiqurun mərkəzi proyeksiyasını qurmaq tələb olunursa, 
bu zaman hər hansı bir ɑ müstəvisi və onun üzərində yerləşən S nöqtəsi götürülür. 
Şəkil 1. Onda ɑ - proyeksiya müstəvisi, S isə proyeksiyalama mərkəzi olacaq. 
Təsviri qurulacaq yastı fiqur S mərkəzi ilə ɑ proyeksiya müstəvisi arasında 
yerləşmişdir. S proyeksiya mərkəzi fiqurun təpə nöqtələri ilə birləşdirilir. Alınan 
düz xətlər proyeksiyalayıcı şüalardır. Bu şüalar ilə ɑ müstəvisinin kəsişmə 
nöqtələri (A´,B´,C´.......Z´), nöqtələri həmin fiqurun təpə nöqtələrinin mərkəzi 
proyeksiyaları olaçaq. Müstəəvi üzərində alınan fiqur verilmiş yastı fiqurun 
proyeksiyası olacaq.
Mərkəzi proyeksiyalamada proyeksiya şüaları konusvari səth əmələ gətirir. 
Mərkəzi proyeksiyalamaya misal olaraq fotoşəkil, kinokadr və elektrik lampasının 
şüalarından alınan kölgələri göstərmək olar. Mərkəzi proyeksiyalamada cismin 
forma və ölçüləri təhrif olunduğundan bu metoddan rəsmxətdə istifadə edilmir. 
Daha çox körpü, arxitektura və başqa mühəndis qurğularının layihələndirilməsində 
istifadə edilir.