28 mavzu: buxgalteriya hisobini konsepsiyasi va tamoyillari

Esda tuting 
Sintetik schyotlarda analitik hisob maolumotlari umumlashtiriladi. 

---

27 
mablag’’larining tarkibi aniqlanadi, butligi ta’minotlanadi, bor 
mablag’’lardan samarali foydalanish ta’minotlanadi, shuningdek, moddiy 
javobgar shaxslarning to’g’ri ishlashini ta’minotlash singari masalalar 
bajariladi. Ko’p hollarda analitik schyot maolumotlari yordamida pul 
ko’rsatkichlardagi malumotlar bilan birgalikda natura (materiallar) va mehnat 
(ish haqi) o’lchovlarida ham malumotlar olinadi. Lekin xo’jalik 
mablag’’larning tashkil topish manbaalari va hisob - kitoblar bo’yicha 
analitik schyotlarda natura mehnat o’lchovlariga zaruriyat bo’lmaganligi 
sababli faqat pul o’lchovida yuritiladi.
Analitik schyotlarning miqdori juda ko’p bo’lganligi sababli ulardagi 
maolumotlarni taaluqli iqtisodiy belgilariga muvofiq sintetik schyotlarda 
umumlashtirish zarurdir. Bundan tashqari, sintetik schyot maolumotlari 
yordamida korxonaning ishlab chiqarish- moliya faoliyatiga baho berib va 
uning ustidan nazorat o’rnatibgina qolmasdan, balki butun xalq xo’jaligi 
tarmoqlarning ish faoliyati ustidan nazorat o’rnatish imkoniyati ham 
yaratiladi
Sintetik va 
analitik 
schyotlardan 
tashqari 
ko’p 
hollarda 
subschyotlardan, yaoni ikkinchli tartibli schyotlardan foydalanishga ham 
zaruriyat tug’iladi. Ular sintetik va analitik schyotlar o’rtasidagi aloqani 
ta’minotlashga mo’ljallangandir. Subschyotlarning qo’llanilishi amaliyotda 
nomenklaturasi ko’p bo’lgan mablag’’larni to’g’ri hisobga olishni 
ta’minotlaydi. Masalan, subschyotlar materiallar, asosiy vositalar, kam baholi 
va tez ishdan chiqadigan buyumlar singari nomenklaturasi ko’p mablag’’larni 
hisobga olish uchun juda muxim axamiyatga egadir. Misol tariqasida 
buxgalteriya hisobining schyotlar ro’yxatidagi “ Materiallar” sintetik
(birinchi tartibli) schyotining sub (ikkinchli tartibli) schyotlari quyida 
keltiriladi: 

xom ashyo va materiallar;

sotib olingan yarim tayyor mahsulotlar va komplektlash mahsuloti, 
qurilma va detallar; 

yoqilg’i; 

idish va idish materiallari; 

ehtiyot qismlar; 

har xil materiallar; 

chetga qayta ishglashga berilgan materiallar; 

qurilish materiallari. 
Keltirilgan subschyotlar korxonaning ixtisoslashuviga muvofiq bir 
qancha 
nomenklaturani hisobga olishga mo’ljallab ochilgan analitik schyotlarga 
bo’linadi 
Subschyotlar yordami bilan aks ettirilayotgan buxgalteriya hisobining 
oboektlari to’g’risida analitik schyotga nisbatan 
umumlashtirilgan maolumotlar olish uchun 
qo’shimcha guruhlashlar amalga oshiriladi. 
Subschyotlar yurgizish xo’jalik mablag’’lar va