Umumiy ma'lumoti tayyori. Doc

 
17.3. Biznes mahalliy resurslarni chuqur qayta ishlash choralari 
 
O’tgan 2001 yilning muhim xususiyati-bu mahalliy resurslarni qayta ishlash 
asosida kichik va o’rta tadbirkorlikning sur’atlari yanada tezlashgani bilan 
bog’liqdir. Kichik va o’rta biznesning, fermer xo’jaliklarning qonunchilik hamda 
huquqiy-me’yoriy asoslari ancha mustahkamlandi va takomillashdi. Kichik va o’rta 
biznes sub’ektlarini ro’yxatga olishning soddalashtirilgan tartiblari joriy etildi. 
Mahalliy mineral va xomashyo resurslarini chuqur ishlash yo’lida imtiyozli va 
mikrokreditlar berish hamda boshlang’ich kapitalni shakllantirish uchun mablag’ 
ajratish yo’li bilan respublikada kichik va o’rta biznes sub’ektlarini moliyaviy 
qo’llab-quvvatlash miqyoslari kengaytirildi. Masalan, 2001yilda kichik va o’rta 
biznes sub’ektlariga berilgan kreditlar hajmi 2001 yilning o’zida 2,4 martadan oshdi. 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

124 
Bularning 70 foizga yaqini o’rta va uzoq muddatli kreditlardir. Tadbirkor va 
fermyerlarga berilgan mikrokreditlar hajmi esa 27mlrd. so’mdan ziyod bo’ldi. 
Kichik va o’rta biznes vakillarining moddiy-xomashyo resurslaridan 
foydalanish imkoniyatlari kengaytirildi, ular tomonidan ishlab chiqarilgan 
mahsulotlarni tovar xomashyo birjalarida sotish hajmi oshib bormoqda Natijada 
kichik va o’rta biznesning yalpi ichki mahsulotdagi hissasi oshdi, u hozirgi 2002 
yilning boshida 24,5 foizni tashkil etmoqda. Shuni alohida ta’kidlash kerakki, butun 
mamlakat iqtisodiyotida band bo’lgan aholining 53 foizidan ko’prog’i kichik va o’rta 
tadbirkorlik sohasida mehnat qilmoqda. 
Shuning uchun ham qishloq xo’jaligida isloxotlarni amalga oshirish 
shirkatlarga aylantirilgan 18 ming,55,1 ming fermer xo’jaliklari va ularga 
biriktirilgan 1054,7 mig gektar er, ya’ni bir xo’jalikka o’rta hisobdan 19 gektar er 
to’g’ri keladigan yerlarni su
і
orishga yaroqli suvdan tejab-tergab, samarali 
foydalanishga, sug’orish va irrigatsiyaning zamonaviy tizimlarini joriy qilishga, 
suvdan foydalanish intizomini kuchaytirishga erishayotganlarni rag’batlantirishga 
qaratilgan va ilmiy-tadbirkorlikni hayotga tadbiq qilish muhim ahamiyatga egadir. 
Respublika Prezidenti I.Karimov «har tomchi suv oltinga teng bo’lib turgan bir 
paytda ko’plab viloyatlarda suvdan foydalanish koeffitsienti tushib ketgan. Jumladan 
Buxoro Navoiy, Surxondaryo, Namangan kabi bir qator viloyatlarda sodir 
bo’layotgan bunday salbiy holatlarning sabablarini chuqur sinchiklab o’rganish va 
tegishli choralar ko’rish lozim
5
» dedilar. 
Alohida e’tiborni talab qiladigan yana masala viloyatlar, Toshkent shahrida va 
boshqa aholi punktlarida ichimlik suvini tejash masalasidir. YAqin yillar ichidayoq 
bu masala eng keskin muammolardan biriga aylanishi, ichimlik suvi esa eng noyob 
va qimmatbaho tabiiy resurs bo’lib qolishi mumkin. Hozirning o’zidayoq butun-
butun mintaqalarda, xususan Qoraqalpog’iston Respublikasi, 
Х
orazm, Buxoro 
viloyatlarida, Qashqadaryo, Navoiy viloyatlarining ayrim tumanlarida suv ta’minoti 
bilan bog’liq muammolarga duch kelinmoqda. 
Bu masala o’rganilganda aholi tomonidan suv sarflanishining amaldagi 
miqdori belgilangan me’yorlardan 2-3 barobar ortiq ekani ayon bo’ldi. Masalan, 
Toshkent shahrida korxonalarda, avtomobil yuvish shaxobchalarida ichimlik suvidan 
texnik maqsadlarda foydalanish kabi odatlarga hanuzgacha chek qo’yilgani yo’q. 
Bundan tashqari respublikaning ayrim shaharlari va tuman markazlarida sug’orish 
shaxobchalari yo’qligi, mavjud ariqlarning esa ko’mib tashlangani tufayli yoz 
mavsumida aholi vodoprovod suvidan sug’orish maqsadlari uchun foydalanilmoqda. 
Ichimlik suvi sarflanishini hisobga oluvchi o’lchagichlarni o’rnatish ishlari 
qoniqarsiz 
ahvolda. 
Toshkent 
shahrining 
o’zida 
ahvol 
yomon 
«Toshviloyatsuvoqava» trestiga qarashli iste’molchilarning atigi 3 foizidagina ana 
shunday o’lchagichlar mavjud. 
Energetika resurslaridan, birinchi galda tabiiy gazdan foydalanish ahvoli 
yaxshi emas. Masalan, respublika bo’yicha o’tkazilgan tekshirishlar natijasida jami 
12 mingdan ortiq issiqxonalar qonunga xilof ravishda gazdan foydalanayotgani 
5
Iqtisodni erkinlashtirish, resurslardan tejamkorlik bilan foydalanish bosh yo’limiz 
Х
alq so’zi 13 fevral, 2002 yil. 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

125 
aniqlandi. Bunday issiqxonalarning soni Samarqand viloyatida 4250 ta, Toshkentda 
1500 ta, Andijon viloyatida esa 1450 ta ekanligi ma’lum bo’ldi. Tahlillar shundan 
dalolat beradiki, ayrim aholi qatlamlarining tabiiy gazdan foydalanish darajasi 
me’yoridagiga nisbatan 1,5-2 barobar ortiq. 
Moddiy resurslardan xo’jasizlarcha, mas’uliyatsizlik bilan foydalanish 
mahsulotni ishlab chiqarishga ketadigan material va energiya sarfining oshishiga, bu 
esa, o’z navbatida ana shu mahsulot tannarhining qimmatlashuviga olib keladi. 
Tovarning narxi oshib ketadi va oqibatda u raqobatga bardosh bera olmaydi. Shu 
tariqa, mahsulotlarimizni jahon bozoriga olib chiqish yo’lidagi say’i-harakatlar 
yo’qqa chiqadi. 
Shuning uchun bunday holatlarning oldini olish, bu borada tartib o’rnatish va 
mahalliy resurslardan oqilona foydalanish O’zbekistonning jahon bozoriga tezroq 
integratsiya qilishga imkon beradi, bu imkoniyat tabiiy gazlardan oqilona 
foydalanishdir. Haqiqatan respublikamizda tabiiy gaz zahiralari keng tarqalgan. 
Shular ichida Sho’rtan gaz konlari xazinasini oqini oqqa, ko’kini ko’kka ajratib 
olsak, tamomila boshqacha ko’rinishdagi manzara paydo bo’lar ekan. 
Mutaxassislarning aytishlaricha, mana shu gaz tarkibidan 148 turdan ziyod polietilin 
ishlab chiqarish imkoniyati bor. Bu imkoniyat Sho’rtan gaz kimyo majmuasida 
ro’yobga chiqarilmoqda. Cho’l bag’rida bunyod etilgan ushbu maskanni 450 
gektarga yaqin yashil o’rmon qurshab turibdi. Bu erda qariyb 1 million tup ko’chat 
o’tkazildi. 
Ko’rib turibmizki, istiqlol tufayli O’zbekiston mahalliy mineral va xomashyo 
resurslarini chuqur qayta ishlash orqali yangi marralarni zabt etmoqda, mamlakatlaru 
qit’alar bilan mustahkam aloqa o’rnatmoqda.