Tashkent Medical Academy Volume 4

Tashkent Medical Academy 
Volume 4 | TMA Conference | 2023
Integration of Science, Education and Practice 
in Modern Psychology and Pedagogy: 
Problems and Solutions 
Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, 
ta’lim va amaliyot integratsiyasi:
muammo va yechimlar 
 
 
 
 
253
 
May 6 
https://tma.uz/ International Scientific and Practical Conference 
D.SH.Matros, V.N.Pugach va N.F.Yefremovalar о‘z tadqiqotlarida «ta’lim sifati» 
tushunchasi shakllanishining birinchi boshlang‘ich davri qadimgi dunyo davlatlarida 
mavjud bо‘lgan darvga borib taqaladi, degan fikrni aytishgan. «Sifat» tushunchasini 
Aristotel borliqning kо‘rinishdagi farqlanishi sifatida ta’riflagan. Uning fikricha biror-bir 
predmet boshqasi bilan bir xil bо‘lmaydi, chunki u sifat jihatdan о‘ziga xos bо‘lgan 
xususiyatlarga ega. Sifat tushunchasi ma’lum bir holat, borliqning farqli jihatlari, 
predmetga xos bо‘lgan xususiyatlar, rivojlanayotgan yoki harakatlanayotgan ob’yektning 
joylashish koordinatalaridan iborat ekanligidadir. 
Mazkur masalaga oid fikrlar о‘sha davr faylasuflarining ta’lim jarayoni va 
natijalari qanday bо‘lishi kerak, degan qarashlarida о‘z aksini topgan. Qadimgi dunyo 
faylasuf olimlarining fikricha, ta’lim va tarbiyaning eng samarali natijasi insonning 
komilligi bо‘lishi lozim degan fikrni ilgari surganlar. Gerakl kо‘p ma’lumotni bilish 
aqllilikka о‘rgatmaydi, deb ta’kidlagan bо‘lsa, Konfutsiy ta’limning eng oliy darajali 
maqsadi insonning ma’naviyatli va odob-ahloqli bо‘lishi, urf-odat, an’analarni bilishi, 
yaqin insonlarga hurmatda bо‘lishi va о‘zi tug‘ilib о‘sgan zaminni sevib ardoqlashida 
deb ta’kidlaydi. 
Ta’lim sifatiga yondashuvlar XVIII asrga kelib tubdan о‘zgardi. Bu davrda ta’lim-
tarbiya va bilim konsepsiyasi takomillashib, ilm-fanning nazariy va ilmiy tajriba 
yutuqlari sifatni belgilovchi omil hisoblana boshladi. 
Ta’lim sifati tushunchasiga S.YE.Shishov va V.A.Kalniylar «Maktab: ta’lim sifati 
monitoringi» deb nomlangan kitobida «Ta’lim sifati – ta’lim jarayoni ishtirokchilarining 
umid va maqsadlarining ta’lim muassasasi tomonidan kо‘rsatilgan ta’lim xizmatidan 
qondirilish darajasi» yoki «Ta’limdan kо‘zlangan maqsad va vazifalarga erishilgan 
darajasi» deb ta’rif berganlar. Mazkur tushunchaga A.Moiseyev «Ta’lim sifati – 
о‘quvchilar, jamiyat va buyurtmachilar talab va ehtiyojlarini qondirishga qaratilgan 
ta’lim natijasining xususiyatlari va xarakteristikasining о‘ziga xos jamlanmasi» deb ta’rif 
beradi. 
N.V.Bordovskaya va A.Rean ta’lim sifati quyidagi о‘ziga xos uchta jihat: ta’lim 
natijalari va maqsadlarining aniq bir ta’lim tizimi yoki ta’lim muassasasi miqyosida 
moslik darajasi; alohida bir shaxsning ta’limiy tayyorgarlik darajasining belgilangan 
parametrlarga mosligi; nazariy bilimlar va kо‘nikmalarni shaxsiy hamda kasbiy 
faoliyatda qо‘llay olishning mosligi darajasi bilan ajralib turishini ta’kidlagan. 
V.Gurov esa «ta’lim sifati» tushunchasini aniqlashtirishda tadqiqotchilar asosan 
tо‘rtta yondashuvga oid ta’rif berganlarini ta’kidlaydi: ta’lim muassasasining shart-
sharoitlar va mexanizmlarga mos meyorlar asosida faoliyat 
kо‘rsatishi; mutaxassislar tayyorlash sifati; ta’lim standartlari sifati; 

---