Texnologiya umumiy о‘rta ta’lim maktablarining 6-sinfi uchun darslik

Metallni qirqish usullari
. ishga tushishdan oldin qirqiladigan material-
ni avval tiskida mahkam qotirib olish kerak. arralanadigan joy tiskiga 
yaqin bo‘lishi shart. Agar u tiskidan uzoqroqda joylashsa, unda kesish 
paytida tebranib, polotnoni sindirib yuboradi. Qirqish paytida shunga aha
-
miyat berish kerakki, chizilgan chiziq o‘chib ketmasin. Ishlagan paytda 
temir arrani gorizontal holatda ushlash lozim. Uni keskin tortmay, asta-
47-rasm. 
qo‘l temir arrasi:
1 – qirqqich; 2 – qotiruvchi gayka; 
3 – arra stanogi; 4 – ushlagich; 
5 – arra polotnosi.

---

64
sekin harakatlantirish va oldinga qarab surilganda sekin egish kerak. temir 
arraning harakat tezligi taxminan ikki tomonga bir daqiqada 35–50 marta 
bo‘lishi tavsiya qilinadi. 
polotno bilan qirqilayotganda detallning devori orasidagi ishqalanish ku-
chini kamaytirish uchun unga tinmay yog‘ surtish kerak. Agar polotno ning 
tishi sinib qolsa, unda qirqishni to‘xtatib, 
singan tishni olib tashlab, o‘rniga charx 
yor damida yoysimon shakl berib, yana qir-
qishni davom ettirish mumkin (48-rasm).
bir xilda uzun zagotovkani qirqayot-
gan paytda temir arraning dastgohi zago
-
tovkaning tepasiga tegib qolgani uchun 
uni qirqish imkoni bo‘lmay qoladi. Shunda dastgohni polotnoga nisbatan 
90° ga burib mahkamlab olsangiz, unda bemalol qirqishni davom ettiri-
shingiz mumkin (49-rasm).
ingichka metall listlarni qirqish uchun uni ikkita 
yog‘och bruslar orasiga mahkamlab qirqish mumkin 
(50-rasm).
quvurlarni qirqish uchun ularni tiskida gori zontal 
holatda o‘rnatiladi. devori ingichka bo‘l gan quvurlar-
ni qirqish uchun yog‘och bruslar yoki ingichka metall 
listlardan foydalaniladi (51-rasm, a, b).
48-rasm.
prokatni qirqish usuli.