XORIJIY MAMLAKATLAR IQTISODIYOTI
- 213 -
Osaka (Hanshin sanoat hududi) atrofidagi Kansai hududi va Nagoya (Chūkyō-
Tokay sanoat hududi) atrofidagi Tokay sanoat markazlari hisoblanadi. Boshqa
sanoat markazlari orasida Honshūning janubi-g'arbiy qismida va Setoichki
dengizidagi (Setouchi sanoat hududi) shimoliy Shikoku va Kyūshu (Kitakyūshū)
shimoliy qismida joylashgan. Bundan tashqari, Taiheiyō Belt deb ataladigan sanoat
markazlarining uzoq torbelbasi Tokiodagi va Fukuoka o'rtasida joylashgan.
Yarim o'tkazgichlar, optoelektronika, optikmedia, faks va nusxa ko'chirish
mashinalari va biokimyoda fermentatsiya jarayonlarini o'zichiga olgan ko'plab
sohalarda yuqori texnologik rivojlanishga ega. Biroq, ko'plab yapon kompaniyalari
AQSh, Janubiy Koreya va Xitoyning raqobatchi gigant kompaniyalari bilan
to'qnash kelmoqda.
2.6.1-rasm. Yaponiyada sanoatining yillar bo’yicha
o’zgarishi
(2008-2018 yil ikkinchi choragi)
107
Yaponiyada sanoat ishlab chiqarish 2018 yil fevral oyida o'tgan yilning ayni
mavsumiga nisbatan 1,40 foizga oshdi. Yaponiyada sanoat ishlab chiqarish 1954
yildan 2018 yil vaqt oralig‘ida o'rtacha 5.11 foizni tashkil etgan bo‘lsa. 1960 yil
fevral oyida esa 30 foizdan yuqori bo'ldi. 2009 yil fevral oyida bu ko‘rsatkich -37,18
foizga tushib ketdi.
2.6.6. Xizmatlar sohasi
107
https://tradingeconomics.com/japan/industrial -production
XORIJIY MAMLAKATLAR IQTISODIYOTI
- 214 -
Yaponiya xizmat ko'rsatish sektori umumiy iqtisodiy ishlab chiqarishning
to'rtdan uch qismini tashkil etadi. Mitsubishi UFJ, Mizuho, NTT, TEPCO, Nomura,
Mitsubishi Mulk, ÆON, Mitsui Sumitomo, Softbank, JR East, Seven & I, KDDI
kabi yirik korporatsiyalar, bank, sug'urta, ko'chmas mulk, chakana savdo, transport
va telekommunikatsiya xizmatlarini o‘z ichiga oladi. Dunyoning eng yirik
kompaniyalaridan biri hisoblangan havo transporti Yaponiyada alohida ham tarixan
ham amaliy rivojlanish dasturiga ega. Dunyoning eng ko'p nashr qilinadigan
gazetalar savdosi yapon kundalik hayoti bilan judayam ko‘rkamlik baxsh etadi.
Koizumi hukumati 2015 yilgacha xususiylashtirish uchun mamlakatning eng yirik
jamg'armalari va sug'urta xizmatlarini ta‘minlovchi "Japan Post" ni tashkil etdi.
Oltita yirik nashriyotlari - Mitsubishi, Sumitomo, Fuyo, Mitsui, Dai-Ichi Kangyo va
Sanwa guruhlaridir.
Yaponiya "Forbes Global 2000" ning 251 kompaniyasi yoki 12,55 foizni
tashkil qiladi. Yaponiya YaIM xizmatlaridan 2016 yilda 22,201,40 mlrd.JPY
daromad ko‘rgan. 2018 yil boshida bu ko‘rsatkich 21,864,70 mlrd. JPYni qayd etdi.
Yaponiyadagi xizmatlarning umumiy hajmi 1994 yildan 2016 yil vaqt oralig‘ida
o'rtacha 80,534,22 mlrd. JPYni tashkil etgan bo‘lsa, 2008 yilda bu ko‘rsatkich
96,295,10 mlrd. JPYni tashkil qildi. 2016 yilda past rekord daraja 21,864,70 mlrd.
JPYni tashkil etgan.
Moliya
Ikkinchi Jahon urushidan keyingi dastlabki o'n yilliklarda Yaponiya
moliyaviy tizimining murakkabligi boshqa rivojlangan davlatlardan bir necha
jihatdan sezilarli darajada farq qildi. Ayniqsa, bank sohasida va qimmatbaho
qog'ozlarning nisbatan kichik mavqeiga ega edi. Biroq, bu farqlar asta-sekin
kamayib bordi. Chunki, endilikda bozorlar tartibga solinib, xalqaro miqyosda
mamlakat iqtisodiyoti liberallashtirildi, bozor mexanizmlariga o‘tilda, Xalqaro
tashkilotlarga a‘zo bo‘lish orqali katta miqdorda moliyaviy ko‘mak va muamolarni
yechish bo‘yicha tavsiyalar berib turildi.
1980-yillarda Yaponiya moliya tashkiloti yirik xalqaro kuchga aylandi:
Yaponiya banklari xalqaro banklar ustidan hukmronlik qilishdi, Tokio fond birjasi
|