Ta’lim metodlari va vositalari. Ta’lim metodlari

Ta’lim metodlarini tanlashda
quyidagi holatlar inobatga olinishi lozim: 
• Ta’limning umumiy maqsadlari. 
• Fanning va’ o‘rganilayotgan mavzuning mazmuni hamda o‘ziga xosliklari. 
• Biror fanni o‘qitish metodikasining o‘ziga xosliklari. 
• Materialni o‘rganishga ajratilgan vaqt. 
• o‘quv mashg‘ulotinmg maqsadi, vazifalari va mazmuni. 
• o‘quvchilaming yoshi va bilish imkoniyatlari. 
• О‘quvchilarning tayyorgarlik darajasi. 
• Ta’lim muassasasining moddiy ta’minlanganligi. 
• o‘qituvchining nazariy, amaliy 
va metodik tayyorgarligi
, pedagogik 
mahoratni egallaganlik darajasi. 
Ta’lim metodlari ta’lim vositalari bilan birgalikda qo‘llaniladi
.

---

Ta’lim vositalari
- bu yangi bilimlarni o‘zlashtirish uchun o'qituvchi va 
o‘quvchilar tomonidan foydalaniladigan obyekt. Ta’lim vositalari katta ahamiyatga 
ega. 
Didaktik vositalar
deganda, o‘quv va ko‘rgazmali qo'llanmalar, 
namoyishli 
qurilmalar
, texnik vositalar tushuniladi. Ta’lim vositalarini tasniflashda turli 
asoslarga ko‘ra yondashish mumkin: 
- faoliyat subyektiga ko’ra; 
- faoliyat obyektiga ko‘ra; 
- o‘quv axborotiga munosabatiga ko‘ra; 
- o‘quv jarayonidagi vazifasiga ko‘ra. 
Ta’limning 
texnik vositalarini
 
quyidagi turlarga ajratishmumkin: axborot; 
aralash (kombinatsion); trenajyor; bilimlaminazorat qilish vositalari; 
audiovizual 
vositalar
. 
Interaktiv metodlar va ularning tavsifi 
Pedagogik texnologiyalarning bugungi kunda eng ommaviylashgan turlaridan 
biri-bu interaktiv metodlardir. Interaktiv metodlar o’quvchi va o’qituvchining 
birgalikdagi faoliyati bo’lib, asosan o’quvchilarni fikrlaga undaydi. Kerakli 
xulosalarga kelishni, ular o’zini tahlil qilishni va amaliyotda qo’llashni o’rgatadi. 
O’qituvchining asosiy vazifasi bu erda o’quvchilarga yo’l ko’rsatish, yo’nalish 
berish, eng to’g’ri xulosani aytishdan iborat. Interaktiv usullar yana 
shunisi bilan 
ham ahamiyatliki
, o’qituvchi o’quvchining fikrini xech qachon keskin rad etmaydi, 
faqatgina vaqti bilan to’g’ri xulosani aytib o’tib ketadi, natijada o’quvchi xatosini 
o’zi tushunib oladi. Bu esa ularni tushkunlikka tushish, fikrlashda tormozlanish kabi 
xolatlarning oldini oladi.
Interaktiv metodlar o’quvchi va o’qituvchi o’rtasidagi o’zaro hurmatga 
asoslanadi. O’qituvchi qanday bo’lmasin o’quvchining fikrini tinglaydi va 
hurmat 
bilan qarashini bildiradi
, shu bilan birga o’quvchilarni bir-birlarini 
tinglashga o’rgatadi. e`tirozlar, qo’shimchalar ham “hurmatli”, “sizning fikringizga 
qo’shilgan holda”, “bizning ham ayrim fikrlarimiz bor edi” kabi so’zlar orqali 
bildiriladi. Bunday tarzda tashkil etilgan darsda o’quvchi o’zini hurmat 
qilinayotganligini sezadi va bunday sharoitda xech qanday tayziqsiz erkin fikrlay 
boshlaydi va uni ochiq bayon eta oladi. Ushbular bilan birgalikda u boshqalarni ham 
hurmat qilishga o’rganadi Interaktiv metodlar o’quvchilarda doimiy faollikni 
ta`minlaydi. O’quvchilar dars davomida bo’sh qolmaydilar, ular mavzuga oid biror 
bir muammo bilan band bo’ladilar. Natijada esa zerikish holatini oldi olinadi. 
Interaktiv meiodlardan foydalanishda o’qituvchi, eng avvalo, darsning texnologik 
loyihasini tuzib olishi lozim.
Darsni texnologik loyixalash uchun esa o’qituvchi interaktiv metod 
strategiyalari va usullari bilan tanish bo’lishi lozim. Bugungi kunda bir qator 

---

rivojlangan mamlakatlarda o’quvchilarning o’quv va ijodiy faolliklarini oshiruvchi 
hamda ta`lim-tarbiya jarayonining samaradorligini kafolatlovchi pedagogik 
texnologiyalarni qo’llash borasida boy tajriba to’plagan bo’lib, ushbu tajriba 
asoslarini tashkil etuvchi metodlar o’ziga xos ahamiyatga egadir Zamonaviy dars 
berish metodlaridan asosiysi “interaktiv” metod bo’lib, hozirda uning chala tarjimasi 
ko’p hollarda “interfaol” 
deb yuritiladi
, “interaktiv” atamasi aslida inglizcha 
“interaktiv” so’zidan olingan bo’lib, “o’zaro ta`sirlashish” ma`nosini bildiradi va 
biror faoliyat yoki metodda o’zaro baxs munozara, fikrlash asosida faoliyat yoki 
hamjixatlik bilan hal etish tushuniladi. Ammo biz ayrim o’quv qo’llanmalarini 
varaqlaganimizda “o’qitishning interaktiv metodlari” termini qo’llanishini ham 
guvoxi bo’ldik. Ta`lim berish jarayoni bevosita o’qitish metodi bilan uzviy 
bog’liqdir.
Metodika sizning qanday texnik vosita yoki kitoblardan foydalanayotganingiz 
emas, balki sizning ta`limingiz qanday tashkil etilishidadir. Boshqacha 
qilib 
aytganda
, o’qitish metodi ta`lim oluvchi va o’qituvchining o’qitish jarayonidagi 
o’zaro aloqa shaklidir. O’qituvchi va o’quvchi orasidagi jarayon aslida o’quvchini u 
yoki bu bilim ko’nikma va malakalarini o’zlashtirish maqsadida bog’lab turganligini 
ko’rsatib turadi. Agar keng ko’lamda oladigan bo’lsak, o’qitishning birinchi 
kunlaridan to shu kungacha o’qituvchi va o’quvchiorasidagi keng ma`noda uch hil 
bog’lanish shakllangan bo’lib, u o’z tasdig’ini topgan.