Bozor iqtisodiyoti bo‘lg‘usi iqtisodchilardan iqtisodiy voqeliklarni, iqtisodiy

5. O’zbekistonning jahon hamjamiyatiga kirib borishi va tashqi iqtisodiy 
faoliyatining asosiy yo’nalishlari
O‘zbekistonning jahon hamjamiyatiga qo‘shilishining shart-sharoitlari va 
tashqi iqtisodiy faoliyatini amalga oshirish imkoniyatlari Respublika davlat 
mustaqilligini qo‘lga kiritishi bilan qaror topa boshladi.
Respublika tashqi siyosatini amalga oshirishning asosiy tamoyillari teng 
huquqlilik va o‘zaro manfaatdorlik negizida qurilsa, uning qoidalari ikki 
tomonlama va ko‘p tomonlama shartnoma munosabatlarida o‘zaro manfaatli alo-
qalar o‘rnatish, xalqaro iqtisodiy ittifoqlar doirasidagi hamkorlikni chuqurlash-
tirishga asoslanadi. 

---

474 
O‘zbekistonning xalqaro mehnat taqsimoti va jahon xo‘jalik aloqalarida 
ishtirok etishning asosi ochiq turdagi iqtisodiyotni vujudga keltirishdir. Shu sababli 
respublikamiz mustaqillikka erishgandan keyin qisqa davr ichida ko‘plab 
davlatlar bilan diplomatiya munosabatlarini o‘rnatdi, dunyoning 20 dan ortiq 
davlatida diplomatiya elchixonalarini ochdi, ko‘pgina xalqaro tashkilotlar - BMT 
iqtisodiy muassasalari, jahon banki, xalqaro bank, xalqaro valyuta fondi, xalqaro 
moliya korporatsiyasi, iqtisodiy taraqqiyotga ko‘maklashuvchi tashkilot kabi 
boshqa xalqaro moliyaviy-iqtisodiy tashkilotlarga a‘zo bo‘lib kirdi. Respublika 
a‘zo bo‘lib kirgan dastlabki ittifoq - Mustaqil davlatlar hamdo‘stligi (1991 yil 
tuzilgan) hamda Markaziy Osiyo davlatlari bilan birgalikda Turkiya, Eron va 
Pokiston tomonidan tuzilgan Iqtisodiy hamkorlik tashkiloti (IHT) dir.
O‘zbekistonning jahon hamjamiyatiga qo‘shilish talablaridan kelib chiqib, 
tashqi iqtisodiy faoliyat bilan shug‘ullanishi zarur bo‘lgan barcha muassasalar 
(tashqi iqtisodiy aloqa vazirligi, tashqi iqtisodiy faoliyat Milliy banki, bojxonalar 
xizmati va boshqalar) amalda yangidan tashkil etildi. Dunyoning bir qancha 
mamlakatlarida savdo uylari ochildi va savdo-sanoat palatalari barpo etildi. 
Tashqi savdo bilan birga iqtisodiy hamkorlikning boshqa shakllari ham 
sezilarli darajada rivojlandi.
Dastlabki davrlarda respublikamizda tashqi savdo ikki yo‘nalish bo‘yicha: 
MDH mamlakatlari bilan hukumatlararo bitimlar va xorijiy mamlakatlar bilan 
erkin muomaladagi valyutada hisob-kitob qilish asosida amalga oshirildi. 
2016 yil respublikamiz tashqi savdo aylanmasining 34,8 foizi MDH 
mamlakatlari, 65,2 foizi uzoq xorijiy mamlakatlar hissasiga to‘g‘ri keladi. Xorijiy 
mamlakatlarga mahsulot eksportining asosiy qismi (63,7) uzoq chet el davlatlari 
hissasiga to‘g‘ri kelgan
90
.