“Hüquqi dövlət” termininin özü (almanca Rechtsstaat) XIX əsrin
birinci üçdə bir
hissəsində ədəbiyyatda təsdiq edilmişdir.
Lakin hüquqi dövləti tərənnüm edən müxtəlif təlimlər Yeni dövrdə
formalaşmağa başlamışdır. Onlar feodal özbaşınalığının tənqidi, humanizm
ideyaları və insan hüquqları məcrasında inkişaf edirdi.
Hüquqi dövlətin ən vacib fərqləndirici əlamətlərinə qanunun aliliyi, fərdlərin
hüquq və azadlığının reallığı, suveren dövlət hakimiyyətinin qanunvericilik, icra
və məhkəməyə bölünməsi əsasında təşkili və fəaliyyəti daxildir.
Hüquq insan üçün əlverişli təbii şəraitin təmin edilməsində müəyyən rol oynaya
bilər.
Hüquqi dövlət şəraitində o, “cəmiyyət — təbiət” münasibətlərinə
normativ, vacib səciyyə yetirə bilər.
Ekoloji münasibətlərin (o cümlədən ictimai) hüquq vasitəsilə tənzimlənməsi
yeni əsaslandırılmış qanunların qəbulu ilə başlamalıdır. Qanunçuluğun əsasını
ölkə konstitusiyası təşkil edir. Beynəlxalq normalara uyğun olaraq, konstitusiya
ekoloji münasibətlərin tənzimlənməsində dövlətin ümumi yanaşmasını
müəyyənləşdirir. Belə ki, dünyanın əksər ölkələrinin konstitusiyası BMT
tərəfindən 1948-ci ildə qəbul edilmiş “İnsan hüquqlarının ümumi Bəyannaməsi”
və insan hüquqlarına dair başqa beynəlxalq sənədlərinin ideyalarını özündə ifadə
edir.
İnsanın vətəndaşlıq və siyasi hüquqlarına dair BMT-nin 1976-cı ildə qəbul etdiyi
Paktın mərkəzi yerini hər bir insanın inkişafı, ətraf mühitin
sağlam və ekoloji
cəhətdən tənzimlənmiş şəraiti, sülh şəraitində yaşamaq və bəşəriyyətin ümumi
irsinə olan hüquqlar tutur. Həmin hüquqlar ayrı-ayrı ölkələrin konstitusiyasında
dəyişikliklərin edilməsinə təsir göstərir. Bu hüquqlar əsasında vətəndaşların
ekoloji hüquqları, təbii mühitin mühafizəsi, təbii ehtiyatlardan səmərəli istifadə
haqqında konkret qanunçuluq təkmilləşdirilir.
Şəxsiyyətin ekoloji hüququnda ona bir tərəfdən təsərrüfat fəaliyyətinin
subyekti,
təbii mühitə təsir göstərən, ona görə məsuliyyət daşıyan, digər tərəfdən belə
təsirin obyekti, ekoloji ziyanın qarşısını almaq, bərpa etmək hüququna malik
kimi baxılır. Bu zaman vətəndaşların ətraf mühitə olan hüququ iki əsas vəziyyət
ilə müəyyən olunur: ekoloji tərbiyə və təhsillə, ekoloji hüquqların dövlət
təminatı ilə. Mövcud
vəziyyət onunla şərtlənir ki, hər bir vətəndaş (ixtisasından
asılı olmayaraq) ekoloji biliklərin’əsasını bilməlidir və işçiləri bu və ya digər
vəzifəyə qoyduqda onun ekoloji hazırlığının səviyyəsini nəzərə almaq lazımdır.
Vətəndaşların ekoloji hüquqlarının dövlət təminatına vətəndaşların sığortası,
dövlət və ictimai fondların yaradılması, təbii mühit üzərində nəzarət və
müşahidə və s. Daxildir.
Vətəndaşların ekoloji hüquqları aşağıdakılardır:
Təbii mühitin vəziyyəti və onun mühafizəsi tədbirləri haqqında düzgün
informasiyanın verilməsi haqqında sorğü etmək;
Ekoloji cəhətdən ziyanlım obyektlərin yerləşdirilməsi, tikintisi, istismarı
haqqında qərarların ləğv
edilməsini tələb etmək
Ekoloji qanun pozuntularına görə məsul və günahlar şəxlərin məsuliyyətə cəlb
edilməsini tələb etmək
Dostları ilə paylaş: