D r. X. Djuraev, Sh. Yu. Djabbarov, B. M. Umirzakov tarmoq protokollari

 

---

70 
RIP masofa-vektor protokoli 
RIP (Routing Information Protocol) protokolida hamma tarmoqlar raqamga 
ega (raqam tashkil bo‗lish usuli, tarmoqda tarmoq pog‗onasining protokolini 
ishlatilishiga bog‗liq), marshrutizatorlar esa, identifikatorlarga ega. RIP protokoli 
keng ―Masofa vektori‖ tushunchasini ishlatadi. Masofa vektori, bu tarmoq 
raqamlari va uchastkalarida qadam (xop)larga bo‗lgan masofani hisoblovchi ikki 
juft son. 
Masofa vektori marshrutizatorlar tomonidan tarmoq bo‗yicha tarqatiladi va 
bir necha qadamdan keyin har bir marshrutizator yetishadigan tarmoq va unga 
bo‗lgan masofa to‗g‗risidagi ma‘lumotlarga ega bo‗ladi. Agar qaysidir tarmoq 
bilan aloqa uzilsa, marshrutizator bu xolatni belgilab, vektor elementiga ushbu 
tarmoqqacha bo‗lgan masofaga, ―Aloqa yo‗q‖ maxsus ya‘ni, maksimal belgi 
qo‗yadi. RIP protokolida bu belgi 16 son hisoblanadi. 
Aloqaning xolatiga va qurulmalarni o‗zgarishiga moslashish uchun 
marshrutlash jadvalining har bir yozuviga taymer ulanadi. Agar taym-out davrida 
ushbu yo‗nalishni tasdiqlovchi xabar kelmasa, unda u yo‗nalish jadvalidan olib 
tashlanadi. RIP protokolidan foydalanilganda Bellman-Ford dinamik 
dasturlashining evristik algoritmi ishlaydi va uning yordamida topilgan yechim 
optimalga yaqin hisoblanadi. 
RIP protokolining ustunligi, uning hisoblashdagi oddiyligi, kamchiligi esa 
keng ogohlantiruvchi paketlarni vaqti-vaqti bilan jo‗natadi va topilgan yo‗nalish 
optimal ekanligi hisoblanadi. 
OSPF aloqa xolati protokoli 
OSPF protokoli quyidagi xususiyatlarga ega: 
-
sinfsizlik-protokol sinfsiz ishlab chiqilgan. Shuningdek u VLSM ni 
ishlatish va CIDR marshrutizatsiyasida ishlaydi; 

---

71 
-
samaradorlik-marshrutda o‗zgarish bo‗lsa marshrutizatsiyani yangilash 
(doimiy bo‗lmagan yangilanish)ni ishga tushiradi. Protokol optimal yo‗lni to‗plash 
uchun SPF qisqa yo‗lni izlash algaritmini ishlatadi; 
-
tez bir xillikka erishish-tarmoq o‗zgarganligini tez translyatsiya qilish; 
-
masshtablik – kichik va katta tarmoqqa ishlatishga mo‗ljallangan. 
Ierarxik tuzilishni qo‗llab quvvatlash uchun marshrutizatorni bitta maydon (area)ga 
guruhlash mumkin; 
-
xavfsizlik - MD5 Message Digest autentifikatsiyasini qo‗llab 
quvvatlaydi. Agar bu funksiya yoqilgan bo‗lsa, OSPF marshrutizatorlar oldindan 
berilgan bir xil parolli teng huquqli qurilmadan marshrutizatsiyaning faqat 
shifrlangan xabarlarini qabul qiladi. 
Administratoriy masofa (Administrative distance (AD)) (MM)- marshrut 
manbasining ishonchlilik qiymatini ko‗rsatadi. OSPF protokolining MMsi 110 ga 
teng.
Hamma marshrutizatsiya protokollari o‗xshash komponentlarni ishlatadi. 
Hamma protokollar marshrutizatsiyaning ma‘lumotlarini almashish uchun 
marshrutizatsiya protokolining xabarini ishlatadi. Xabar marshrutizatsiya algoritmi 
yordamida qayta ishlashini ta‘minlovchi ma‘lumotlar tuzilishini qurishga yordam 
beradi. 
OSPF marshrutizatsiya protokolining 3 ta (3.1 - jadval) asosiy komponenti 
mavjud. 
1)
 
Ma’lumotlarning tuzilishi. 
OSPF protokoli 3 ta ma‘lumotlar bazasini yaratadi va xizmat ko‗rsatadi:
-
qo‗shni qurilmalar to‗g‗risida ma‘lumotlar bazasi-qo‗shni qurilmalarning 
jadvalini yaratadi; 
-
kanal xolati to‗g‗risida ma‘lumotlar bazasi (LSDB) - topologiya 
to‗g‗risida jadval yaratadi; 
-
jo‗natmalarning ma‘lumotlar bazasi- marshrutizatsiya jadvalini yaratadi. 
Bu jadvallar marshrutizatorlar o‗rtasida ma‘lumotlar almashishini bajaruvchi 
qo‗shni murshrutizatorlar ro‗yxatidan iborat. 

---

72 
2)
 
Marshrutizatsiya protokolining xabari. 
OSPF protokoli marshrutizatsiya ma‘lumotlarini uzatish uchun xabarlarni 
almashishda 5 ta turdagi paketni ishlatadi. 
-
salomlashish paketi (hello); 
-
ma‘lumotlar bazasini tavsiflovchi paket;
-
kanal xolati paketi; 
-
kanal xolatini yangilash paketi; 
-
kanal xolatini tasdiqlash paketi. 
Bu paketlar qo‗shni marshrutizatorlarni aniqlash uchun va tarmoq to‗g‗risida 
aniq ma‘lumotga ega bo‗lish maqsadida marshrutizatsiya ma‘lumotlarini almashish 
uchun ishlatiladi. 
3)
 
Algoritm. 
Markaziy protsessor Deykstra qisqa yo‗lni izlash algoritmini ishlatgan holda 
topologiya jadvali va qo‗shni qurilmalar jadvalini qayta ishlaydi. Qisqa yo‗lni 
izlash algoritmi ko‗rsatilgan joyga barcha kirishlarni narhi to‗g‗risidagi 
ma‘lumotga asoslanadi. 
Qisqa yo‗lni izlash algoritmi SPF qisqa yo‗llar daraxtini har bir 
marshurtizatorni daraxtning ildiziga joylashtirish orqali yaratadi va har bir 
qurilmaga qisqa yo‗llarni hisoblaydi. Shundan keyin SPF qisqa yo‗llar daraxti 
optimal marshurtni hisoblash uchun ishlatiladi. OSPF protokoli marshrutizatsiya 
jadvalini yaratish uchun qo‗llaniluvchi jo‗natmalarni ma‘lumotlar bazasiga optimal 
marshrutni tanlash uchun kiritadi. 
OSPF 
protokolini 
ishlatuvchi 
marshrutizatorlar 
marshrutizatsiya 
ma‘lumotlarini taqdim etishda marshrutizatorlar bir xil marshrutizatsiya jadvaliga 
ega bo‗lish uchun kanal xolati bo‗yicha marshrutizatsiya jarayonining quyidagi 5 
ta qadamini bajaradi: 

---

73 
3.1 – jadval.
OSPF ma‘lumotlarni tuzilishi