Milliy iqtisodiyotni jadal rivojlantirish va yuqori oʼsish surʼatlarini taʼminlash

IQTISODIYOT TARMOQLARI BO'YICHA SAVDO HAJMINING 
ulushi 
“Toshkent” Respublika fond birjasi
 
Banklar
65,48%
Sanoat
21,96%
Banklar
Qurilish
Sug'urta
Agrosanoat
Aloqa
Ijtimoiy sohalar
Transport
Lizing
Sanoat

---

297 
Oʻzbekiston iqtisodiyoti banklar ustunlik qiladigan iqtisodiyot boʻlganligi 
sababli, uning rivojlanishi koʻp jihatdan TRSEda roʻyxatga olingan banklar va 
Oʻzbekiston moliya sektoriga listingga kirmagan banklardan olinadigan bank 
sektorining hissasiga tayanadi. Ushbu 1-rasmga ko'ra, listing banklarining YaIMdagi 
ulushi 2020-2023 yillar mobaynida keskin o'sib bormoqda, biroq O'zbekistonda 
listingga kirmagan banklarning ulushi yalpi ichki mahsulot hajmida pasayib bormoqda. 
Har qanday iqtisodiyotda korporativ boshqaruvning ahamiyati tufayli milliy va 
xalqaro adabiyotlarda korporativ boshqaruv masalalari bo‘yicha turli xil tadqiqotlar 
mavjud: kontseptual, empirik, normativ va boshqalar. Shunga qaramay, korporativ 
boshqaruv mavzusidagi o‘zbek adabiyoti tadqiqoti xalqarolarga nisbatan kam 
rivojlangan, ayniqsa, moliyaviy sektorda korporativ boshqaruv sohasida. Ko'rib 
chiqilgan adabiyotlar natijalari shuni ko'rsatadiki, faqat bir nechta tadqiqotlarda 
korporativ boshqaruvning faqat kontseptual va me'yoriy jihatlari ko'rib chiqilgan. 
O'zbekiston. Afsuski, hozircha hech bir muallif Oʻzbekiston sharoitida korporativ 
boshqaruvning moliyaviy sektor orqali iqtisodiy oʻsishga taʼsirini oʻrganmagan. 
Korporativ boshqaruv bo‘yicha dastlabki tadqiqot Broadman H. (1999) tomonidan 
“Markaziy Osiyoda raqobat, korporativ boshqaruv va tartibga solish: O‘zbekistonning 
tarkibiy islohot muammolari” mavzusida o‘tkazildi. Ushbu hujjat hukumat va biznes 
o'rtasida biroz bo'linish, noto'g'ri belgilangan korporativ boshqaruv tizimi, firma 
faoliyati bo'yicha zaif intizom mavjudligini ko'rsatadi. 
Bundan tashqari, O'zbekistonda korporativ boshqaruvni rag'batlantirish va 
institutlarini kuchaytirish hamda samarali korporativ boshqaruv bo'yicha xorijiy 
amaliyotni joriy etish bo'yicha ayrim siyosiy takliflar mavjud. Yana bir dastlabki ish 
Akimov A. (2001) tomonidan qisman kapital bozorining huquqiy asoslari va 
korporativ 
boshqaruv 
mexanizmlarining 
O'zbekistonda 
moliya 
tizimini 
rivojlantirishdagi roliga bag'ishlangan. 
Bundan tashqari, o'zbek tadqiqotchilari O'zbekiston misolida korporativ 
boshqaruvning ayrim xususiyatlariga ham to'xtalib o'tishga harakat qildilar. Jumladan, 
M. Vohidov (2004) O‘zbekistonda korporativ boshqaruvning rivojlanishi kapitalning 
samarali taqsimlanishi va moliya bozorlarining rivojlanishiga, mamlakatga xorijiy 
investitsiyalar oqimining jadallashuviga ijobiy ta’sir ko‘rsatayotganini ta’kidladi. 
Kurtbedinov E. (2009) taʼkidlashicha, uning tadqiqoti Oʻzbekistonda korporativ 
boshqaruvni tartibga solishga bagʻishlangan va uni boshqa oʻtish davri mamlakatlari 
amaliyoti bilan solishtirgan. Bundan tashqari, Ashurov Z. (2010, 2015, 2017) o‘z 
asarlarida korporativ boshqaruv muammolarini baholash, korporativ boshqaruv 
mexanizmlari va tamoyillari, korporativ boshqaruvni rivojlantirishdagi konseptual 
muammolarning mavjudligi hamda korporativ boshqaruvning ta’sirini keng 
muhokama qilishga harakat qildi. O'zbekistonda fond bozori faoliyatining rivojlanishi. 
Xuddi shunday, Rasulov N., Amonboyev M. (2016) oʻz maqolalarida korporativ 
boshqaruv kontseptsiyasi va uning Oʻzbekiston misolida qoʻllanilishiga eʼtibor 
qaratadi. Bundan tashqari, ular korporativ boshqaruv muammolari bilan bog'liq 
mavjudlik nazariyalarini hamda rivojlangan mamlakatlar, jumladan, Germaniya, 
AQSh va Buyuk Britaniyaning korporativ boshqaruv tamoyillarini qo'llash bo'yicha 
xorijiy tajribalarni o'rganadilar. Bundan tashqari, ular, shuningdek, banklarda yaxshi 
korporativ boshqaruv iqtisodiyotning mustahkamligi va doimiy barqarorligida muhim 

---

298 
rol o'ynashini ta'kidlaydilar, bu esa har bir mamlakatda umumiy jamoatchilik 
manfaatlariga olib keladi. Darhaqiqat, aksariyat mualliflar va tadqiqotchilar korporativ 
boshqaruv va iqtisodiy o'sish o'rtasida kuchli va ijobiy bog'liqlik mavjudligiga rozi 
bo'lishadi. Biroq, ayniqsa, O'zbekistonda korporativ boshqaruv va iqtisodiy o'sish 
o'rtasidagi munosabatlarga oid nazariy va empirik tadqiqotlar hali ham yetarli emas. 
Bundan tashqari, bank sohasida korporativ boshqaruv asoslari, shuningdek, samarali 
korporativ boshqaruv mexanizmlari va ularning iqtisodiy o'sish va rivojlanishga 
ta'sirini o'rganish O'zbekiston misolida haligacha o'rganilmagan.