O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta

ISHLAB CHIQARISH
 
чччччичиқариш
Hisob siyosati 
сиёсати

---

ulardan ssudalar olishda, byudjetdan tashqari tashkilotlar bilan ijtimoiy ehtiyojlarga 
doir hisob - kitoblarda yuzaga keladi. Хo’jalik aloqalari buxgalteriya hisobida 
korxona mablag’larini aylanish davrining tegishli bosqichlari aks ettirilayotgan 
paytdan qamrab olinadi. Ishlab chiqarish vositalari va ishchi kuchini ishlab chiqarish 
maqsadlari uchun qilingan iste’moldan tashqari, korxonada noishlab chiqarish 
iste’mollari ham sodir bo’ladi.
Noishlab chiqarish iste’moliga korxona tasarrufidagi mablag’laridan foydalanish 
kiradi. Ularning tarkibiga uy-joy, maishiy xizmatlar, sog’liqni saqlash va boshqa shu 
kabi mablag’lari kiradi. Bu mablag’larning holati va ulardan foydalanish ham 
buxgalteriya hisobida hisobga olinadi.
Korxona mablag’larining aylanish davri shundan iboratki, ular - ishlab 
chiqarishga, ishlab chiqarish - tovarlarga, tovarlar esa yana yul shakliga aylanadi. 
Demak, mablag’larning aylanish davri faqat uning har xil bosqichlari ketma – ket, 
uzluksiz kelib tursagina sodir bo’lishi mumkin.
Mablag’larning aylanish davrini to’g’ri tashkil qilish, ularni har bir bosqichi 
bo’lgan muddatlarda bo’lishini talab qiladi. Korxonalarda vujudga keladigan 
jarayonlar odatda har doim, deyarli uzluksiz sodir bo’ladi. Shuning uchun ham, 
korxonalar har bir bosqichda, ya’ni uch shakldagi - pul, ishlab chiqarish va moddiy 
mablag’lariga ega bo’lishi kerak. Shu bilan birga bu mablag’larning miqdori korxona 
faoliyatining hajmiga to’g’ri kelishi va har bir bosqichda ishni ta’minlashi kerak.
Barcha jarayonlar - ta’minot, ishlab chiqarish va sotish - alohida xo’jalik 
operatsiyalaridan iborat bo’ladi. Ishlab chiqarishda mehnat buyumlarini mahsulot 
tayyorlashga sarflash, korxona xodimlariga bajargan ishlari uchun ish haqi hisoblash, 
mehnat vositalaridan mahsulot ishlab chiqarishda foydalanganlik uchun amortizatsiya 
ajratmalarini hisoblash va xokazolarni qayta - qayta qiymatda amalga oshiradi. Har
bir operatsiyaning asosiy mazmuni korxona mablag’larining harakati, ularning 
shakllarini o’zgarishidan iborat. Masalan, materiallarni xarid qilishda korxona pul 
mablag’lari o’rniga o’zlariga kerak bo’lgan mehnat buyumlarini oladi va ularni 
sarflashda mehnat buyumlarni ishlab chiqarish jarayoni yuzaga kelib, tayyor 
mahsulot olinadi.
Bundan shuni xulosa qilish mumkinki, xo’jalik operatsiyalari ishlab chiqarish 
21