I. Булим. Бухгалтерия хисоби
Xo‘jalik muomalalari to‘g‘risida tushuncha
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
7. Xo‘jalik muomalalari to‘g‘risida tushuncha. Korxona mablag’lari ularning ish faoliyatlari jarayonida doimiy doiraviy aylanishda bo’ladi. Mablag‘lar aylanish davrida bir shakldan ikkinchi shaklga o’tadi, moddiy zahiralar, ishlab chiqarish xarajatlariga, ishlab chiqarish xarajatlari, tovarlarga, tovarlar esa pul shakliga aylanadi. Mablag’lar tarkib jihatdan korxona ish hajmiga to‘g‘ri kelishi va har bir luksizligini ta’minlashi kerak. Korxona mablag’larining doiraviy ‘jalik faoliyatining barcha bosqichlarda sodir bo‘ladigan iqtisodiy shug‘ullanadigan korxonalarda mahsulot tayyorlash xarajatlariga, mehnat ‘jalik operatsiyasi korxona mablag‘larining harakati (saqlash joylarini mablag‘lari hisobiga o‘zlariga kerak bo‘lgan mehnat buyumlarini sotib oladi, pul mablag‘lari mehnat buyumiga aylanadi yoki kassadan ish haqi berilganda kassadagi pul mablag‘i kamayib, o‘z navbatida, korxonaning 27 ‘lish manbalarini ko‘payishi yoki kamayishi bilan bog‘liq bo‘lgan Korxona mablag‘larining doiraviy aylanishi ‘ m a b l a g ‘ m a b l a g ‘ m a ’ ‘ Metod tushunchasi maxsus adabiyotlarda keng talqin qilingan. Metodga tabiatda va jamiyatda bir-biri bilan uzviy bog‘liqlikda sodir tasdig‘i, mushohida qilingandan so‘ng bilish nazariyasi asosida olinadi. qat’iy nazar, ularni o‘rganishga dialektik nuqtai nazardan yondoshish Korxona faoliyatida ishtirok etadigan mablag‘lar, ularning manbalari va hodisa yoki voqelik buxgalteriya hisobi obyektlariga ta’sir etib ularni ‘ ‘ ‘ ishlab chiqarish Sotish jarayoni Ta’minot jarayoni 28 ‘llaniladigan usullar majmuidan iborat bo‘ladi. ‘rganishning o‘ziga xos usullari ham mavjudki, ularsiz buxgalteriya ‘g‘risidagi aniq ma’lumotlarni olish imkoni bo‘lmaydi. ‘yicha 1940 yilgacha chop qilingan adabiyotlar mualliflarining fikrlari 12 13 ‘qlama qilish, baholash, kalkulyatsiya qilish, schyotlar tizimi, ikki yoqlama yozish usuli, balans, buxgalteriya hisobi ma’lumotlarini jamlash ‘qlama qilish; ‘shimcha ilovalar tuzish; 15. Buxgalteriya hisobi ma’lumotlarini jamlash va ‘rganishda mazkur fanning asosiy tamoyillarini, tashkiliy usullarini, ‘rganishda qo‘llaniladigan usullar majmuasini belgilab beradi. ‘ladigan xo‘jalik jarayonlarini yoppasiga, uzluksiz va muntazam kuzatib ‘ ‘ ‘ g ‘ ‘ ‘ ‘ ‘ladi. Iqtisodiy jarayonlar buxgalteriya hisobida ma’lum bir o‘lchovlarda, ‘jalik jarayonlarini pulda baholash buxgalteriya hisobining metodini 12 Рудановский А. П. Позитивная теория счетоведения// Бюллетени обшества для разработки и распространения счетоводных знаний. – М. 19414, Рудановский А. П. Теория учёта. Дебет и кредит как метод учёта баланса. – 2-е изд. – М.: Макиз, 1925. Рудановский А. П. Теория балансвого учёта. Введение в теорию балансвого учёта. Баланс как объект учёта. – М.: Макиз, 1928 13 Галаган А. Основы бухгалтерского учета. Москва. Госпланиздат, 1939г 29 ‘lib hisoblanadi. Bu vazifa hisob obyektlarni haqiqiy borligini va holatini ‘lib hisoblanadi. ‘zgarishi bilan bog‘liq bo‘lgan xo‘jalik muomalalari iqtisodiy mazmun ‘ladi. Shuning uchun aktivlarni, passivlarni, majburiyatlarni hamda ularni ‘zgarishi bilan bog‘liq bo‘lgan xo‘jalik muomalalarini buxgalteriya ‘g‘ri aks ettirish uchun iqtisodiy mazmun jihatdan guruhlash lozim ‘ladi. Guruhlash vositasi sifatida buxgalteriya hisobi schyotlaridan ‘lgan xo‘jalik muomalalari buxgalteriya hisobi schyotlariga ikki yoqlama ‘ladi. ‘jalik faoliyatlariga baho berishda, joriy va istiqbol biznes rejalar tuzishda hamda faoliyatlari yuzasidan qarorlar qabul qilishda foydalaniladi. Shu babli buxgalteriya hisob ma’lumotlari korxonalar faoliyatini haqiqiy ifoda ‘g‘ri ma’lumotlar asosida tuzilgan biznes rejalar va qabul qilingan ‘jalik faoliyatlariga salbiy ta’sir etib, hisob ma’lumotlarining ishonchlilik, ‘ng joriy hisob ma’lumotlarining to‘g‘riligini tekshirib ko‘rish lozimligini bildiradi. Hisobot davri tugagandan keyin joriy hisob ma’lumotlari jamlanadi, ya’ni barcha schyotlar bo‘yicha debet va kredit oborotlar chiqarilib, ularning hisobot davrining oxiriga qoldiqlari topiladi va schyotlarning umumlashgan ma’lumotlariga binoan oborot qaydnomasi lardan xulosa qilishimiz mumkinki, buxgalteriya hisobini tashkil qilish jarayoni bir-biri bilan uzviy bog‘lanishda bo‘lgan uch bosqichga ‘linadi, birinchi bosqich, sodir bo‘lgan xo‘jalik muomalalarini kuzatish, ‘lgan xo‘jalik muomalalarini iqtisodiy jihatdan buxgalteriya schyotlari chinchi bosqich, joriy hisob ma’lumotlarini jamlash, uning to‘g‘ri olib ‘rish va balans tuzish. ‘zish hamda inventarizatsiya (ashyoviy ro‘yxatdan o‘tkazish) 30 ma’lumotlar, moliyaviy va statistik hisobotlar, ularning ilovalari joriy hisob ma’lumotlari, oborot qaydnomasi va balansga asoslanadi. Shuning ‘lchash va hujjatlashtirish; ma’lumotlarini jamlash, oborot qaydnomasi va balans tuzish; ‘yxatdan o‘tkazish); ‘jalik operatsiyasi to‘g‘risida yozma guvohlik bo‘lib, buxgalteriya hisobi ma’lumotlariga huquqiy maqom beradi. Birlamchi hujjatlar, shu ‘qiydigan qog‘ozsiz shakldagi axborot tashuvchi vositalar ham, korxona ‘jalik faoliyatini buxgalteriya hisobida yalpi va uzluksiz aks ettirishni ta’minlab beradi. Buxgalteriyaga, foydalanish uchun me’yoriy hujjatlarda nazarda ‘jalik operatsiyasining qisqacha mazmuni, uning miqdoriy va pul ifodasi hamda mas’ul shaxslarning imzolari. To‘g‘ri rasmiylashtirilgan hujjatlar ‘jalik faoliyatlari ustidan dastlabki va joriy nazorat o‘rnatish hamda ularning ish natijalariga ta’sir ko‘rsatish imkoniyatini ta’minlaydi. ‘lchovlarida baholanadi. Hisob obyektlarini pulda o‘lchash qiymat qonunini amal qilishiga bog‘liq bo‘lib, unga, so‘m va tiyinlarda hisob ‘ladi. Korxonaning xo‘jalik mablag‘larini baholash harid qilingan moddiy qilish – barcha moddiy qiymatliklarni puldagi qiymatini aniqlash bo‘lib, 31 ‘lish yo‘li bilan moddiy qiymatliklarni baholash uchun zarur bo‘ladigan ‘y bergan xo‘jalik operatsiyasi bir vaqtning o‘zida ikkita schyotga teng Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|