4. Tiykargi, tilken ham kishi biologiyaliq birliklerdi mugdan
ham sipati jagman bahalawda, jer-haw a ortahqtagi populyaciya,
biocenozdin qalmligi, mikroortaliq (temperatura, lgalliq,
jaqtiliq
S 0 2, O
2
), topiraq temperaturasi, igalhgi, aziqliq zatlar mugdan,
suw sharayatinda bolsa suwdih terenligi, timqligi, temperatura,
S 0 2, O
2
mugdan, duzlar qurami ham biogen elementlerdin
qurami amqlanadi.
5. Biologiyaliq birlikler ishindegi turaqli hareketlerdin sirtqi
ortaliq
tasirinde ozgeriwin, yagmy: 1) fotosintez processi
tezletiwdin jaqtiliq ham temperaturaga baylamslihgm; 2) lgalliq
jardeminde biogen ham mineral zatlardm osimlik denesine otiwin;
3 ) osimlik jewshi haywanlar tarepinen osimliklerdi ozlestiriw
tezligi, osimlikler qalmligi, massasmm mugdan ham sipatm ham
de haywanlar populyaciyasiniri jagdayin, ortahqtagi ekologiyahq
faktorlardm tasirin,
topiraqtin turi, igalhgi, onm puwlaniw siyaqli
mashqalalarin uyrenedi.
6. Har-turli biologiyaliq komplekslerdi mawsimler, jillar ham
kop jillar dawammda ozgerisin liyreniw tiykarinda, ekosistemamn
turaqli hareket mzami basqa ekosistemalarga salistirganda islep
shiganw siyaqli mashqalalar dala usilinm tiykann quraydi.
Ilimiy jum is dala usili boymsha alip banlganda osimlilderdin
geobotanikaliq kartasman, topiraq turlerin korsetitwshi topiraq
kartasman, landshaftlar tusirilgen kartadan, darya ham kol boylan
kesilisiwin korsetiwshi kompleks ekologiyahq izertlew jum islan
alip banw jolga qoyildi.
Tabiyiy bayliqlar ishindegi tiri
organizmlerdi har tarepleme
kompleks uyreniw 1950-60-jillarda kozge koringen alimlardan
Govard Odum, V.N. Sukachev, K.Zokirov, A. Muzaffarov, I.I.
Granitov ham olardin shakirtleri menen baylamsh. Ken kolemde
ekologiyahq jum is alip banw xaliq araliq dasturde de oz korinisin
tapqan.
Daladagi
baqlawlar
bizge
organizm
yamasa
populiyaciyalarga amq bir faktorlar toplammm tasir natiyjelerin
aniqlawga imkan jaratadi, amq bir jagdayda turlerdin rawajlamwi
ham tirishilik iskerligi haqqinda uluwma tusinik beredi. Baqlawlar
ortaliqtm
qaysi bir fakton turlerdin, populyaciya ham toparlardm
tirishilik iskerligi xarakterin aniqlaydi degen sawalga toliq juwap
20
here nlmaydi. Bul sorawga tek gana tabiyatta bolatugin
mftnrtsibetlerdih sebebin aniqlaw imkaniyatma iye bolgan
lAjlriybc juwap beriwi mumkin. Laboratoriya sharayatmdagi
lAjtriybelerde alingan natiyjeler albette tabiyatta tekserilip koriliwi
kerck. Bul bolsa populiyaciya ham topardm tabiyiy ekologiyahq
Itttimisibetlerin janede terenirek tiisiniwge imkan beredi.
Dostları ilə paylaş: