Mamleketlik universiteti jumanov m. A
Laboratoriya - eksperiment usili
Yüklə 3,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2.
Laboratoriya - eksperiment usili - am aw h onnlarda, Xnnnlarda, tiirli mikroorganizmler, suw otlan, omirtqasiz haywanlar, olardm formalan (shtamlan) kishi ldislar, Petri clwshkasi, akvariumlarda arnawli aziqhq zatlar, jaqtiliq, Icmpcralura jardeminde de baqlanadi (5-suwret). Olardm kobeyiw fc/ligi, massa payda etiwi, fiziologiyaliq, bioximiyahq qurami, hAm paydali formalarin tez kobeytiw usillarin islep shigip, nan, qutiq, may, vino, spirt tayarlawda paydalaniladi. 5-siiwret. Biologiyaliq laboratorya Tiri organizmlerdin fiziologiyaliq, bioximiyahq ham uluwma ekologiyahq jagdayin baqlaw kobinese laboratoriya sharayatmda alip hunladi. Sonrn ushm da tiri organizmlerge jasalma sharayatta jusalma ekologiyahq faktorlardm tasiri natiyjesinde organizinlerde bolalugm ozgerisler laboratoriya - eksperimental jagdayda uyreniledi. Laboratoriya - eksperimental ham dala usillari bir - birinen pariqlanadi. Yagniy laboratoriya - eksperimental usilda jasalma 21 sharayatta organizmge tasir etetugin jasalma ekologiyahq faktorlardm keri ham tuwri jagdayin basqanw mumkin. Tabiyiy sharayatta bolsa, tabiyiy ekologiyahq faktorlardi organizmge bir ormda ham bir waqitta bir neshshe faktordm birden (quyashtan keletugin nurdi, temperaturani, jerdin lgalhgin, samal tezligi ham bagdarm, suw tolqinlanmn kiishin, darya suwinm agis tezliginin) tasir etiwin basqariw qiyin. Ekologiyahq eksperimental baqlawlar otkerilgende, mikroorganizmlerdiii, osimlik ham haywanlardin jasaw jagdaymm ozine say qasiyetleri amqlanadi. Organizmlerdin ishki ham sirtqi korinislerindegi ozgerisler, olardm keri ham tuwri tarepleri, tabiyatta ham de insanlar omirinde paydali ham ziyanli tarepleri ashiladi. Paydah tar wakilleri ham turlerdin tez kobeyiwi, paydalamw jollari islep shigiladi. Ziyanli organizmlerdin kobeyiwin paseyttiriw, ziyansizlandmw is ilajlan koriledi. Maselen eksperimental sharayatta qollamlatugin jaqtiliq, temperatura yaki ximiyahq zattin mugdann kemeyttiriw natiyjesinde baqlaw alip banlip atirgan mikroorganizmlerdin (bakteriya, zamamq, suw otlan) sanin, olar payda etken biologiyaliq massa mugdann kemeytiw yaki kobeytiw mumkin. Suw hawizleriniri malim bir boliminde suw tempreaturasi, terenligi, timqligi, tolqmi, suwdagi biogen elementlerdin fitoplankton yaki zooplankton payda etiwshi organizmlerdin ay ham mawsimler dawammda ozgerisin uyreniw processinde, sol onnga qosimsha jasalma faktor berip, hawizdegi turli suw otlan wakillerinin san ham sipatm, olar payda etetugm fitomassasmm az-kopligi ustinde baqlaw alip banw mumkin. Ekologiyahq eksperimental jumislar stimal ham qurgaqshiliq bolatugm rayonlarda belgilengen bir jerdi sholkemlestirip, putalar, tereklerdi samal. tezligin irkiwde, jerdin taza bolimindegi topiraqtm uship ketiwin kemeyttiriwde, lgalliqti saqlaw bansinda smap koriw miimkin. Jasalma agrocenozlar payda etiwde juweri menen bir waqitta bir onnga lablebi de egip, olarga teridey kutim berip, juweri jiynalip ahngannan keyin, lablebige jane islew berip, onnan payda aliw da ekologiyahq eksperiment usilma misal boladi. Hazirgi waqitta turli teoriyaliq ham ameliy xojaliq mashqalalarm sheshiwde ekologiyahq izertlewlerdin ahmiyeti ulken. Ekologiyahq baqlawlar, tekseriwler natiyjesinde tur wakillerin, 22 turlerdin osiwi ham rawajlamwin, mawsim, jil ham kop jillar dawamindagi ozgerisin, turli ormlarda tarqahw nizamlan, tiri organizmlerdin oz gezeginde ortahqqa tiygizetugm tasirleri, olar ortasmdagi baylamslarga say ekologiyahq mashqalalar amqlanadi. Organizmler ham olardin populyaciyasi halatm amqlawda Yüklə 3,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|