Mamleketlik universiteti jumanov m. A

8.4. Populyaciyanm biologiyaliq strukturasi
Populyaciyanm jas strukturasi. 
Osoblardin ortaliqqa 
qatnasi ham onm ayinm faktorlanna turaqlihgi jasqa qaray 
ozgerip turadi. Ontogenezdin har-qiyli stadiyasmda jasaw ortaligi 
ozgerip almasiwi mumkin, sonday-aq awqatlaniw tipi, hareket 
etiw xarakteri, organizmlerdin uluwma aktivligi ozgeredi. 
Qurgaqliqtagi shop qurbaqalan ham olardin suwdagi iyt bahqlari, 
japiraqti kemirishi qurtlar ham nektar sonwshi qanatli gubelekler, 
otinqli teniz liliyalan ham olardm plankton doliolyariya 
lichinkalan - bulardm barligi tek sol 
turlerdin har-qiyli 
ontogenezlik stadiyalan. Jasaw obrazmdagi jas ozgeshelikler 
ayinm funkciyalardin rawajlamwdin belgili bir stadiyasmda bir 
ormlamwma alip keledi. Maselen, nasekomalardm kopshilik 
turleri toliq ozgeris penen imaginal jagdayda awqatlanbaydi. Osiw 
ham awqatlaniw lichinka stadiyasmda iske asadi, eresek osoblar 
tek tarqaliw ham kobeyiw fimkciyasm atqaradi.
Populyaciyadagi 
jas 
ozgeshelikler 
onm 
ekologiyaliq 
birgelikli emesligin ham ortaliqqa qarasli korsetiwshiligin 
kusheytedi.
Populyaciyanm jas qurami iykemlesiwshilik xarakterge iye. 
01 turdin biologiyaliq qasiyeti tiykarmda jetiledi, biraq barha 
qorshagan ortahq faktorlarmin tasir etiw kushin sawlelendirip 
turadi.
O sim lik 
popu lyaciyasm m
j a s
qurami.
Osimliklerde 
cenopopulyaciyamn yamasa konkret fitocenoz populyaciyasmm 
jas qurami jas toparlarmin qatnasi menen aniqlanadi.
T.A.Rabomov 
populyaciyadagi 
osimlikler 
tirishiligin 
tomendegi dawirlerge ajiratip uyreniwdi usmis etedi:
A) 
latent dawiri 
- bunda osimlik spora, tuqim yamasa 
miyweler halmda tmim dawirinde ushirasadi. Misali, tereklerdin 
tuqimi jasawshanligmm 3-4 kuninen tap lish haptege shekem
221

---

saqlay aladi, ayirim jabayi shopler bolsa tuqiminin jasawshariligin 
onlagan jillap saqlaydi.
B)